ÜLKÜ
1933-1950 yılları arasında Ankara’da yayımlanan halkevleri dergisi.
Ankara Halkevi tarafından Şubat 1933 - Ağustos 1950 tarihleri arasında üç dönem halinde toplam 272 sayı çıkarılmıştır. Bu süreç içinde sayıları yetmişi aşan halkevi
dergileri arasında genel merkez yayını olması, dönemin önde gelen yazarlarını sayfalarında bir araya getirmesi ve taşra halkevlerine yön vermesiyle ayrı bir işlev yüklenmiştir. Dergi Ağustos 1941’e kadar süren ilk döneminde Nusret Kemal Köymen ve Necip Ali Küçüka yönetiminde yayımlanmış, Temmuz 1936’da 41. sayıdan itibaren yayın direktörlüğüne M. Fuad Köprülü getirilmiştir. Aylık olarak 102 sayı çıkmış, ayrıca yarım kalan seri makaleleri tamamlamak üzere otuz iki sayfalık bir ek sayı çıkarılmıştır. 1 Ekim 1941’de yeni bir biçim ve boyutta Ahmet Kutsi Tecer’in yönetiminde tekrar yayımlanmaya başlanmış, her ayın birinde ve on altısında olmak üzere 16 Aralık 1946 tarihine kadar 126 sayı çıkmıştır. Üçüncü döneminde Ocak 1947 - Ağustos 1950 arasında H. Tahsin Banguoğlu ve Mehmet Tuğrul idaresinde aylık olarak ve birinci sayıdan başlamak üzere kırk dört sayı daha yayımlanmıştır.
İlk sayısında bir ülkü yaratmak, kafa, gönül ve hareket birliği sağlamak amacıyla çıkarıldığı ifade edilen derginin inkılâpları yaymaya yarayacak veya yayma yolları üzerinde düşündürecek yazılara açık olduğu belirtilmiştir. Ayrıca dergi, dilde arılaşma ve tarama-derleme çalışmalarının başladığı bir dönemde çıktığından yazarlardan yazılarını, Türkçe’nin tabii ifadesiyle ve mümkün olduğu kadar yabancı kelimelerden arındırarak yazmaları istenmiştir. Bu amacı desteklemek için ilk dönemin 27. sayısıyla beraber okuyuculara Osmanlıca’dan Türkçe’ye Karşılıklar Kılavuzu, 35. sayısında ise üniversitelerde ilk defa okutulmaya başlanan, Recep Peker’in ders notlarından meydana gelen inkılâp derslerine ait bir yayın hediye edilmiştir. Bu arada Abdülhak Hâmid Tarhan’ın ölümüyle (1937) 51. sayı onun adına yayımlanmıştır.
Derginin yazıları ilk dönemde konu bakımından edebiyat ve dil, güzel sanatlar, tarih, içtimâiyat ve felsefe, iktisat ve ziraat, halk terbiyesi, yurt koruma, kadınlık, fen, halk sıhhati ve nüfus, spor, oyun ve eğlence, köycülük, bibliyografya, halkevleri haberleri, haberler ve teklifler gibi geniş bir yelpazeye yayılmaktadır (Bayraktar - Alpar, s. XI-XXXI). 350’ye yakın imzanın görüldüğü bu dönemde yazılar tarih ve dil alanlarında yoğunlaşmıştır. İsmine en fazla rastlanan yazarlar İbrahim Necmi Dilmen, Şevket Aziz Kansu, Hüseyin Namık Orkun, M. Saffet Engin, M. Fuad Köprülü, Enver Behnan Şapolyo, Hasan Fehmi Turgal, Abdülhak Şinasi Hisar, Nusret Kemal Köymen, Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu, Hilmi Ziya Ülken, Recep Peker, Pertev Naili Boratav, A. Süha Delilbaşı, Fevziye Abdullah Tansel, Şerif Hulûsi, Nahit Sırrı, Hasan Âli Yücel’dir. Telif ağırlıklı bir dergi olmasına rağmen sayfalarında Adam Mez, Wolfram Eberhard, Oskar Kolling, Catherene Cook gibi yabancı bilim adamlarından çevirilere de yer verilmiştir.
İkinci döneminde derginin millî hayatı gerek fikir gerek sanat cephesinden kavrayacağı hususu üzerinde durulmuş, muhtevada edebiyat ve folklor ağırlık kazanmıştır. Genelde “Konuşma” üst başlığını taşıyan bir yazı ile başlayan dergide deneme, şiir ve hikâye yanında fikir ve sanat, tiyatro, resim, müzik, mimari, çinicilik, fotoğraf, opera gibi edebiyat ve sanat alanları ile dil, tarih, ilim ve teknik, iktisat, sanayi, etnoloji, askerlik, folklor, gençlik ve spor, tercüme, kütüphanecilik, köyler ve köy hayatına, eğitime dair makaleler yayımlanmıştır. Son sayfalarda düzenli biçimde kitaplar ve dergilerle ilgili yazılara ve haberlere yer verilmiştir. Bu dönemin yazar ve şairleri arasında Ahmet Kutsi Tecer, Ahmet Hamdi Tanpınar, Ahmet Muhip Dranas, Memduh Şevket Esendal, Nâfi Atuf Kansu, Bedrettin Tuncel, Muzaffer Sarısözen, Şevket Raşit Hatipoğlu, Ahmet Adnan Saygun, Mustafa Nihat Özön, Adnan Ötüken, Bedri Rahmi Eyüboğlu, Nusret Köymen, Enver Ziya Karal, Cahit Sıtkı Tarancı, Kemal Edip Kürkçüoğlu, Hilmi Ziya Ülken, Mehmet Kaplan, Suut Kemal Yetkin, Eşref Üren, Samet Ağaoğlu, Mükrimin Halil Yinanç, M. Emin Erişirgil, Mesut Cemil Tel, Yavuz Abadan, H. Tahsin Banguoğlu, Ceyhun Atuf Kansu, Selahattin Batu, Melahat Özgü, İsmail Habip Sevük, Orhan Veli Kanık, Şinasi Özdenoğlu, Uluğ İğdemir, Reşat Şemsettin Sirer, Ekrem Akurgal, Cevat Memduh Altar, Hüseyin Namık Orkun, Cahit Külebi, Malik Aksel gibi çok sayıda isim yer almaktadır. Üçüncü dönemde dergide dikkat çeken yeni imzalar içinde M. Şakir Ülkütaşır, Nurullah Ataç ve Ferruh Arsunar bulunmaktadır. Şubat 1950’de çıkan 38. sayısı Nâfi Atuf Kansu (ö. 1949) özel sayısı olarak yayımlanmıştır.
BİBLİYOGRAFYA:
Şükran Kurdakul, Şairler ve Yazarlar Sözlüğü, Ankara 1973, s. 457; Zerrin Bayraktar - Cem Alpar, Ülkü: Seçmeler, Ankara 1982; Zerrin Bayraktar, “Ülkü Dergisi: Halkevleri Merkez Yayın Organına Bir Bakış”, İletişim, sy. 3, Ankara 1981, s. 113-136; Vedat Günyol, Sanat ve Edebiyat Dergileri, İstanbul 1986, s. 35-37; Nurettin Güz, Tek Parti Dönemi Yayın Organları: Halkevleri Dergileri, Ankara 1995, s. 18-20; Erdal Doğan, Edebiyatımızda Dergiler, İstanbul 1997, s. 21-22; Firdevs Gümüşoğlu, Ülkü Dergisi ve Kemalist Toplum, İstanbul 2005; Mahmut H. Şakiroğlu, “Halkevi Dergileri ve Neşriyatı”, Kebikeç, sy. 3, Ankara 1996, s. 131-142; Mehmet Ölmez, “Ülkü ve Dil Yazıları”, a.e., s. 143-160; Hakkı Uyar, “Resmî İdeoloji ya da Alternatif Resmî İdeoloji Oluşturmaya Yönelik İki Dergi: Ülkü ve Kadro Mecmualarının Karşılaştırmalı İçerik Analizi”, Toplum ve Bilim, sy. 74, İstanbul 1997, s. 181-192; Ertan Aydın, “Peculiarities of Turkish Revolutionary Ideology in the 1930 s: The Ülkü Version of Kemalism, 1933-1936”, MES, XL/5 (2004), s. 55-82; Tanju Oral, “Ülkü”, TDEA, VIII, 486-487.
Âlim Kahraman