TALHA b. ABDULLAH
(طلحة بن عبد الله)
Ebû Abdillâh Talha b. Abdillâh b. Avf ez-Zührî el-Medenî (ö. 97/715)
Medine valisi ve kadısı, tâbiî.
Kureyş’in Zühreoğulları koluna mensup olup aşere-i mübeşşereden Abdurrahman b. Avf’ın yeğenidir. Ebû Muhammed künyesiyle de anılır. Annesi Fâtıma bint Mutî‘ b. Esved’dir. I. Yezîd döneminde Medine kadısı oldu. Kazâ ve fetvalarıyla ilk dönem Hicaz fıkıh anlayışının oluşumuna katkıda bulundu. Miras taksiminde halkın kendisine müracaat ettiği nihaî otoritelerden biri kabul edildi. Ayrıca ücret almadan halkın hukukî belgelerinin kaydını tutmak suretiyle bir tür noterlik de yaptı. Abdullah b. Zübeyr 71 (690) yılında Medine Valisi Câbir b. Esved’in yerine Talha’yı tayin etti. Böylece Talha, İbnü’z-Zübeyr’in son Medine valisi oldu. Abdullah b. Zübeyr’e biat etmediği için Câbir b. Esved döneminde altmış kırbaçla cezalandırılan Saîd b. Müseyyeb, Talha’nın yönetiminden övgüyle bahsetmektedir. Talha sonraki yıllarda da kendisine itibar edilen bir şahsiyetti. Halife I. Velîd Medine’ye geldiğinde Kureyş’in ileri gelenleri için dört kürsü kurulmasını emretti ve bunlardan birine onu oturttu. Abdurrahman b. Avf, Hz. Osman, Saîd b. Zeyd, Abdullah b. Abbas, Ebû Hüreyre, Hz. Âişe, Ebû Bekre gibi sahâbîlerden ve Abdurrahman b. Amr b. Sehl el-Medenî gibi tâbiîlerden hadis rivayet ettiği bilinen Talha’dan hadis nakledenler arasında İbn Şihâb ez-Zührî, Abdurrahman b. Avf’ın torunları Sa‘d b. İbrâhim ve Abdülazîz b. Ömer ile Ebü’z-Zinâd, Ebû Ubeyde b. Muhammed b. Ammâr b. Yâsir gibi kimseler bulunmaktadır. Talha b. Abdullah 97’de (715) Medine’de vefat etti. Bu tarih 99 (717) olarak da zikredilmiştir. Talha’nın Muhammed, İmrân, İbrâhim, Abdullah, Ömer adlarında beş oğlu; Âtike, Taybe, Ümmü İbrâhim, Ümmü Ebîhâ ve Rübeyha adlarında beş kızı olmuştur.
Medineli tâbiîlerin önde gelenlerinden olan Talha İbn Sa‘d, İbn Maîn, Ebû Zür‘a er-Râzî, Nesâî ve İclî gibi âlimler tarafından hadis naklinde güvenilir sayılmış, rivayetleri Müslim’in el-CâmiǾu’ś-śaĥîĥ’i dışında Kütüb-i Sitte’de, Ebû Avâne, İbn Hibbân ve Hâkim’in eserleri gibi belli başlı kaynaklarda yer almıştır. Zeyd b. Sâbit’ten semâı tesbit edilmemiş olmakla birlikte ilim ve fıkıhta onun yolunu takip ederek görüş ve fetvalarını benimsediği için Zeyd’in ashabı arasında sayılmış, Enes b. Mâlik’in görüşlerinden de yararlanmıştır. Talha b. Abdullah cömertliğiyle de meşhurdu. Şair Ferezdak’ın Medine’ye geldiğinde Talha hakkında methiyeler söylediği, onun da kendisine 1000 dinar verdiği zikredilmiştir. Talha başkalarına ikram edecek durumda olduğu zaman kapısını açar, bunu görenler evine gelirdi. Onlara sadece yemek yedirmekle kalmaz, istedikleri şeyleri alıp götürmelerine de izin verirdi. İkram edecek bir şeyi olmadığı zaman ise kapısını kapatırdı.
BİBLİYOGRAFYA:
İbn Sa‘d, eŧ-Ŧabaķāt, V, 160-161; Ali b. Medînî, el-Ǿİlel (nşr. Hüsâm M. Bû Kurays), Küveyt 1423/2002, s. 74-76; Vekî‘, Aħbârü’l-ķuđât, I, 120-121, 124; İbn Hibbân, eŝ-Ŝiķāt, IV, 392; İbn Asâkir, Târîħu Dımaşķ (Amrî), XXV, 40-53; Mizzî, Tehźîbü’l-Kemâl, XIII, 408; Zehebî, AǾlâmü’n-nübelâǿ, IV, 174-175; İbn Hacer, Tehźîbü’t-Tehźîb, V, 19; Şemseddin es-Sehâvî, et-Tuĥfetü’l-laŧîfe fî târîħi’l-Medîneti’ş-şerîfe, Beyrut 1993, I, 472.
Cemal Ağırman