SİSKA
Hırvatistan’da bir şehir.
Zagreb’in 50 km. güneydoğusunda Sava, Kupa ve Odra nehirlerinin birleştiği yerde bulunan Siska / Sissek, Osmanlı kaynaklarında Siska, Hırvatça kaynaklarda Sisak şeklinde geçer. Buranın milâttan önce IV. yüzyılda Scordisci olarak bilinen Kelt asıllı topluluklar tarafından kurulduğu üzerinde durulur. Daha sonra sırasıyla Roma (bu dönemde Segestica, ardından Sciscia), Avarlar, Hırvatlar, Macarlar (Sziszeg) ve Avusturyalılar’ın hâkimiyetine girdikten sonra 1918’de Yugoslavya’ya dahil olmuş, ardından Hırvatistan’ın sınırları içinde kalmıştır. Günümüzde bir endüstri şehri (metalürji ve petrol rafinerisi) olup 1961 yılındaki nüfusu 26.647, 2001’deki nüfusu 52.236’dır. Sisak-Moslavina bölgesinin merkezidir.
Siska, Osmanlı tarihinde Bosna Beylerbeyi Telli Hasan Paşa kumandasındaki Osmanlı birliğinin burada Habsburg-Hırvat güçleri karşısında uğradığı yenilgi ve bunun sonucu çıkan Osmanlı-Habsburg uzun savaşları dolayısıyla tanınmıştır. Siska’nın tarihî açıdan önemi XVI. yüzyılın sonlarında Osmanlı fetihleri sırasında işgal ettiği mevkiden dolayıdır. Osmanlı ilerleyişine karşı 1540-1550 arasında burada üçgen planlı muhkem bir kale inşa edilerek güçlendirildi. Böylece Hırvat müdafaa hattının ana merkezi özelliği kazandı. Osmanlılar güney sınırlarına (Lika ve Dalmaçya) 1527’de ulaşmışlardı, kuzey sınırlarında ise 1552’de kontrol kurabilmişlerdi. Fakat henüz mahallî Hırvat güçlerinin koruduğu Una ile Kupa arasındaki merkezî bölgede direniş sürüyordu ve burası iyi bir savunma hattı oluşturuyordu. Bosna eyaleti valileri, Zrinski (Zrinoğlu) ailesinin elinde bulunan bu zengin tarım ve maden bölgesine yönelik sürekli akınlarda bulunuyordu. 1591’de aradaki ateşkese rağmen Bosna Valisi Telli Hasan Paşa (Predojević) bu yöne doğru akın ve fetih faaliyetlerine hız verdi. Osmanlılar, Kupa nehrinin sağ kıyılarına kadar hâkimiyet sahalarını genişlettiler. 1592’de Hasan Paşa, Siska yakınlarındaki Yenihisar’ı (Petrinja) inşa ettirdi ve Una üzerindeki Bihaç’ı aldı. Ancak Siska’ya yönelik iki hücumdan bir netice elde edemedi. 15 Ramazan 1001’de (15 Haziran 1593) üçüncü defa takriben 20.000 kişilik ordusuyla Siska kalesi önlerine gelen Hasan Paşa 19 Haziran’da kaleyi kuşattı. Yardıma gelen 8000 kişilik Habsburg-Hırvat kuvvetleri Kupa nehrinin kenarında kuvvetlerini ikiye ayırmış olan Hasan Paşa’yı bozguna uğrattı. Eggenberg ve Erdödy kumandasındaki birlikler karşısında çekilmeye çalışan Hasan Paşa ve askerlerinin çoğu nehirde boğuldu. Bu gelişme üzerine Koca Sinan Paşa’nın ısrarıyla 1593 yılında Habsburglar’a savaş ilân edildi ve savaş 1606 Zitvatorok Antlaşması’na kadar sürdü. Bununla birlikte Osmanlılar iki ay sonra Siska’yı ele geçirdiler (24 Ağustos 1593). Kale içine askerî birlik yerleştirildi, bir sancak beyi tayin olundu ve bir cami inşa edildi. Ancak bir yıl sonra Habsburg-Hırvat birliklerinin buraya doğru harekâtı üzerine Osmanlı garnizonu kaleyi boşalttı (1594 sonbaharı), Siska bir daha da ele geçirilemedi. Evliya Çelebi 1071’de (1660) gördüğü Siska’nın birkaç defa el değiştirdiğini ve tahribata uğradığını, ancak Avusturyalılar tarafından yeniden inşa edildiğini yazar (Seyahatnâme, V, 513-515).
BİBLİYOGRAFYA:
Peçuylu İbrâhim, Târih, II, 128-129; Kâtib Çelebi, Fezleke, I, 10-12; Evliya Çelebi, Seyahatnâme, V, 513-515; Naîmâ, Târih, I, 79-81; J. Kolaković, Sisak u obrani od Turaka: 1591-1593, Sisak 1967; Safvetbeg Bašagić, Znameniti Hrvati, Bošnjaci i Hercegovci u Turskoj Carevini, Zagreb 1994, s. 24-25; Sisačka Bitka, Zagreb-Sisak 1994, s. 286; J. Buturac, “Sisačka Gospoštija”, Prvoj polovici XIX Stoljeca”, Arhivski vjesnik (Zagreb 1960), s. 289-351; V. Blašković v.dğr., “Sisak”, Enciklopedija Jugoslavije, Zagreb 1968, VII, 200-202; A. Popovic, “Sisķa”, EI² (İng.), IX, 681.
Nenad Moacanın