SEYYİD MUHAMMED YÛSUF
(سيّد محمّد يوسف)
Seyyid Muhammed Yûsuf b. Seyyid Hüseyn Behûbâlî (1916-1978)
Hindistanlı Arap dili ve edebiyatı âlimi.
Hindistan’da bir müslüman prensliği olan Bopal’de doğdu. Babası Hz. Fâtıma neslinden geldiği için “Seyyid” lakabıyla anılırlar. İlk ve orta öğrenimini Medrese-i Ahmediyye ile Medrese-i Cihangîriyye’de tamamladı. Arap dili ve temel İslâm ilimleri alanlarında özel dersler aldı. Çeşitli sınavlardan geçerek Hindistan medrese geleneği çerçevesinde kendisine Doğu ve İslâm ilimlerinde “Mevlevî, âlim, fâzıl-ı edîb” unvanları verildi. Bu sırada İngilizce öğrenimi gördü ve liseyi Hindistan’ın Racastan vilâyetinde dışarıdan bitirdi. Uttar Pradeş’teki Agra Üniversitesi’nden mezun olduktan (1936) bir yıl sonra Aligarh İslâm Üniversitesi’nin Arapça bölümüne yüksek lisans öğrencisi olarak kaydoldu. Burada başta Abdülazîz el-Meymenî olmak üzere Mevlânâ Bedreddîn-i Alevî, Mevlânâ Seyyid Süleyman Eşref el-Bihârî ile Mahsûr Ahmed, Abdülalîm el-Ahrârî ve Seyyid Âbid Ahmed Ali gibi hocalardan yararlandı. Özellikle Eşref el-Bihârî onun İslâmî terbiyesinde ve İslâm ilimlerine yönelmesinde etkili oldu. Ancak Seyyid Muhammed’in en önemli hocası ve hâmisi Abdülazîz el-Meymenî’dir. Hayatı boyunca ilişkisini sürdürdüğü Meymenî’den Arap dili ve edebiyatı ile yazmaların tahkiki alanlarında istifade etti; onun yönetiminde yüksek lisansını ve Eŝeru üsreti’l-Mühelleb b. Ebî Śufre el-Ezdî fi’t-târîħi’l-İslâmî adlı doktora tezini tamamladı. Aynı üniversitenin gazetecilik ve Farsça bölümlerinde de yüksek lisans yaptı.
Eğitim kariyerine 1943 yılında Aligarh İslâm Üniversitesi’nde öğretim görevlisi olarak başlayan Seyyid Muhammed, 1947’de gittiği Mısır’da bilgi ve tecrübesini geliştirdiği gibi Kahire Câmiatü Fuâdi’l-evvel’de (daha sonra Kahire Üniversitesi) Urdu dili öğretim görevliliği yaptı. Kahire Üniversitesi’nin çıkardığı Mecelletü Külliyyeti’l-âdâb dergisinde ilmî ve edebî yazılar yazdı. Burada yedi yıl kaldıktan sonra gittiği Seylan’da Lanka’daki Peridniyâ Üniversitesi’nde önce öğretim görevlisi, ardından Arapça profesörü ve Arap dili ve edebiyatı bölüm başkanı olarak çalıştı. 1959 yılından itibaren aynı görevle Karaçi Üniversitesi’ne döndü. Bu süre içinde bir ara Malezya Kualalumpur Üniversitesi’nde görev yapan Seyyid Muhammed Yûsuf 1976’da emekliye ayrıldı. Ardından davet üzerine gittiği Nijerya Jos Üniversitesi’nde Dinler ve Mezhepler Tarihi Bölümü’nde çalıştı. Bu görevi devam ederken Londra üzerinden Pakistan’a dönüşü sırasında veya üniversitede çalışmak üzere gittiği Londra’da geçirdiği kalp krizi sonucu öldü, cenazesi Karaçi’ye getirilerek defnedildi. Arapça’nın yanı sıra İngilizce ve Urduca eserler veren Seyyid Muhammed Yûsuf dönemin olayları, eğitim öğretim, kültür meseleleri ve İkbâliyyât’la (Muhammed İkbal’in şiir ve düşünceleri) ilgili yazıları Urduca, İngilizce dergi ve gazetelerde yayımlanmıştır. Bunların birçoğu onun Berg-i Taħayyül adlı makaleler mecmuasında toplanmıştır. Zekeriya Kitapçı, Seyyid Muhammed’in danışmanlığında et-Türk fî müǿellefâti’l-Câĥiž ve mekânetühüm fi’t-târîħi’l-İslâmî ilâ evâsiŧı’l-ķarni’ŝ-ŝâliŝ adıyla doktora tezi hazırlamıştır.
Eserleri. A) Arapça, Urduca. 1. Tehźîbü ve taķdîmu men nüsibe ilâ ümmihî mine’ş-şuǾarâǿ li’l-Meymenî. Abdülazîz el-Meymenî’nin annesine nisbet edilen Arap şairlerine dair eseri hakkında sunuş niteliğinde bazı açıklamalar ve ondan yapılan seçmelerden oluşmaktadır. 2. el-Mühelleb b. Ebî Śufre. Abdülazîz el-Meymenî yönetiminde hazırlanan Eŝeru üsreti’l-Mühelleb b. Ebî Śufre el-Ezdî fi’t-târîħi’l-İslâmî adlı doktora tezi olup Islamic Culture dergisinde kısmen yayımlanmıştır. 3. Endelüs: Târîħ ve edeb mine’l-fetĥi’l-Endelüsî senete 91 ilâ seneti 400 (Karaçi 1969). Endülüs tarihi ve edebiyatına dair eserlerden yapılmış seçmelerden ibarettir. 4. Cemheretü eşǾâri’l-ǾArab (İslâmâbâd 1976). Câhiliye, İslâm, Emevî, Abbâsî ve Endülüs şairlerinden üniversite öğrencileri için seçilmiş beyit, kıta ve kasidelerden oluşur. Eserin temel kaynağı Ebû Zeyd el-Kureşî’nin Cemheretü eşǾâri’l-ǾArab adlı eseri olmalıdır. 5. Berg-i Taħayyül. Muhammed İkbal’in fikir ve şiirlerini, ayrıca dil, edebiyat, eğitim ve kültürle ilgili bazı makalelerini
kapsar (Karaçi 1982). 6. Müderrisî Şeyħ (Şeyħî). Abdülazîz el-Meymenî hakkında bir eser olup 100 sayfadan fazla kısmını yazmış, ancak ömrü vefa etmediğinden eseri tamamlayamamıştır (Berg-i Taħayyül, giriş, s. 8). B) İngilizce. 1. “The Original Compiler of al-Mufađđaliyyāt” (IC, XVIII [1944], s. 206-208). 2. The Life of Muhammad (Sri Lanka 1954). 3. Some Aspects of Islamic Culture (Lahore 1961). 4. Essay on Sunna (Lahore 1961). 5. A Studie of Iqbals Observations on Ijma, Iqbal Review (Karachi 1962). 6. Ĥażrat Abū Źarr (Karachi 1966). 7. Studies in Islamic History and Culture (Lahore 1970). 8. Sermons on the Mount of Arafat (Karachi 1976). 9. Economic Justice in İslam (New Delhi 1988). Neşirleri. 1. Hâlidiyyân, el-Eşbâh ve’n-nežâǿir min eşǾâri’l-müteķaddimîn ve’l-Câhiliyye ve’l-Muĥađramîn (Ĥamâsetü’l-Ħâlidiyyeyn) (I-II, Kahire 1958-1960). 2. Hasan b. Abdullah el-Askerî, Şerĥu mâ yeķaǾu fîhi’t-Taśĥîf ve’t-taĥrîf (I-II, Dımaşk 1975). 3. Ebü’l-Hasan Ali b. Muhammed eş-Şimşâtî, el-Envâr ve meĥâsinü’l-eşǾâr (I-II, Küveyt 1397/1977). 4. Serî er-Reffâ, Kitâbü’l-Muĥib ve’l-maĥbûb (bk. Muhtâruddin Ahmed, IV/1-2 [1979], s. 201). Tercümesi. İbn Tufeyl, Ĥay b. Yaķžân (Urduca trc. Jîtâ Jâktâ, Karaçi [Encümen-i Terakkî-i Urdû]). Mütercim esere yazdığı mukaddimede bilgi edinme yollarından söz etmiş, özellikle akıl, nakil ve keşfin bilgi edinmedeki konumunu ele almıştır. Bunların dışında çeşitli dergilerde birçok edebî ve bilimsel makale yayımlamıştır (bk. Muhtârüddin Ahmed, Mecelletü’l-MecmaǾi’l-Ǿilmiyyi’l-Hindî, IV/1-2 [1979], s. 201-202).
BİBLİYOGRAFYA:
Seyyid Muhammed Yûsuf, Berg-i Taħayyül (MecmûǾa-i Maķālât), Karaçi 1982, giriş, s. 8; M. Hayr Ramazan Yûsuf, Tetimmetü’l-AǾlâm, Beyrut 1418/1998, II, 156; Nizâr Abâza - M. Riyâz el-Mâlih, İtmâmü’l-AǾlâm, Beyrut 1999, s. 277; Muhtârüddin Ahmed, “Dr. Seyyid Muĥammed Yûsuf 1916-1978”, Mecelletü’l-MecmaǾi’l-Ǿilmiyyi’l-Hindî, IV/1-2, Aligarh 1979, s. 193-202; a.mlf., “Dr. Seyyid Muĥammed Yûsuf”, MMLADm., LIV/2 (1979), s. 519-527.
Muhammad Abdush - Shaheed Nomanı