SEYBOLD, Christian Friedrich
(1859-1921)
Alman şarkiyatçısı.
Stuttgart yakınlarındaki Waiblingen’de doğdu. Protestan din adamı yetiştiren orta öğretim kurumlarından sonra Tübingen Üniversitesi’nde ilâhiyat, şarkiyat, Sâmî dilleri ve Hindoloji okudu. Mezun olduğunda ilâhiyat ve şarkiyat ilimlerinin yanında Grekçe, Latince, Sanskritçe, İbrânîce, Ârâmîce, Kıptîce, Arapça, Farsça, Fransızca, İspanyolca, İtalyanca ve İngilizce öğrenmiş bulunuyordu. 1883’te yedinci sömestr öğrencisiyken çözdüğü, Felsefe Fakültesi’nin Kur’an’da yabancı kelimeler konusundaki ödüllü bir sorusuna verdiği cevabı genişleterek hazırladığı tezle doktor oldu. Ardından gerçekleştirdiği kısa süreli İspanya seyahati sırasında Escurial Library’deki bazı Arapça el yazmaları üzerinde çalıştı; sonra da Endülüs’e ve Tanca’ya giderek İslâm medeniyeti eserlerini inceledi.
1883-1886 yılları arasında Heilbronn ve Maulbronn’daki Protestan eğitim kurumlarında öğretmenlik yaptı. 1886’da Hindolog Albrecht Weber’in aracılığıyla ilme ve felsefeye meraklı Brezilya İmparatoru II. Pedro’nun Doğu dilleri hocası oldu ve bu vesileyle bilmediği Doğu dilleri, ayrıca Brezilya ve çevresinin yerli dillerinden Guarani ile de ilgilendi. 1889’da Stockholm’deki Şarkiyatçılar Kongresi’ne katıldı. II. Pedro’nun ölümüne kadar (1891) onunla birlikte dünyanın çeşitli yerlerini gezdi; bu arada imparatorun cömertliği sayesinde çok zengin bir kütüphane sahibi oldu (kitapları daha sonra Kahire Kütüphanesi’ne satılmıştır). Tübingen Üniversitesi’nde Sâmî Dilleri Kürsüsü’ne tayin edilmesinden iki yıl kadar sonra 1893’te doçentliğe ve 1901’de profesörlüğe yükseldi. 27 Ocak 1921’de uzun bir hastalıktan sonra Tübingen’de öldü. Bir Protestan din adamı olmak amacıyla başladığı ilmî kariyerine kişisel eğilimleri sonucu Arap dili, edebiyatı, tarihi ve coğrafyasına dair çalışmalarıyla devam eden ve İslâmoloji’nin henüz bağımsızlığını kazanmadığı ve semitistik içinde ele alındığı bir dönemde yaşayan Seybold titiz ve ayrıntılara önem veren çalışma tarzıyla tanınmış bir dilbilimcidir.
Eserleri. 1. Ibn al-Anbārī’s Asrār al-ǾArabīya (Leiden 1886). Kemâleddin el-Enbârî’nin Arap diline dair eserinin neşridir. 2. Ğalāl al-dīn al-Sujūŧi’s al-}amārīħ fī Ǿilm al-taǿrīħ, “Die Dattelrispen über die Wissenschaft der Chronologie”. Nach der Tübinger und den zwei Berliner Handschriften hrsg (Leiden 1894). Süyûtî’nin eş-Şemârîħ fî Ǿilmi’t-târîħ adlı eserinin neşridir. 3. “Sujūŧi’s al-Munà fi’l-Kunà” (ZDMG, XLIX [1895], s. 231-243). Süyûtî’nin künyelere dair risâlesinin neşridir. 4. Ibn al-Atīr’s (Magd al-dīn al-Mubārak) Kunja-Wörterbuch betitelt Kitāb al-MuraśśaǾ (Weimar-Leipzig 1896; Amsterdam 1981). Mecdüddin İbnü’l-Esîr’in künyelere dair kitabının neşridir. 5. Glossarium Latino-Arabicum ex unico qui exstat codice Leidensi undecimo saeculo in Hispania conscripto nunc primum edidit (Berolini 1900). X-XII. yüzyıllar arasında İspanya’da hazırlandığı tahmin edilen ve bilinen en eski Latince-Arapça sözlük olan anonim ve tamamlanmamış eserin Leiden nüshasından neşridir. 6. Die Drusenschrift Kitāb Alnoqaŧ Waldawāǿir. “Das Buch der Punkte und Kreise”. Nach dem Tübinger und Münchener Codex hrs., mit Einleitung. Faksimiles und Anhängen versehen (Kirchlein-Leipzig-Halle 1902). Dürzîler’e ait Kitâbü’n-Nuķaŧ ve’d-devâǿir’in neşridir. Seybold’ün kendi adını vermeden yayımladığı, Dürzîler’de tevhid inancının gelişimi konusunda önemli bir kaynak olan kitap Dürzî din adamı Zeynüddin Abdülgaffâr Takıyyüddin’e (ö. 964/1557) aittir. Kitabın zeylinde Dürzîler’e ait üç metne daha yer verilmiştir. 7. Geschichte von Sul und Schumul, unbekannte Erzählung aus Tausend und einer Nacht (Leipzig 1902). Binbir gece masallarından es-Sûl ve’ş-Şümûl’ün Almanca tercümesiyle birlikte neşridir. 8. Verzeichnis der arabischen Handschriften der Königlichen Universitätsbibliothek zu Tübingen (Tübingen 1907). Tübingen Üniversitesi Kütüphanesi’ne diplomat şarkiyatçı Johann Gottfried Wetzstein’den intikal eden Arapça el yazmalarının katalogudur. 9. “ǾAlī Ibn Aĥmad Ibn SaǾīd Ibn Ĥazm, Kitāb Naqŧ al-ǾArūs fī Tawārīkh al-Khulafāǿ bi al-Andalus” (Revista del Centro de Estudios Históricos de Granada, sy. 3 [Granada 1911], s. 160-180; sy. 4 [1911], s. 237-248). İbn Hazm’ın Naķŧü’l-Ǿarûs fî tevârîħi’l-ħulefâǿ adlı eserinin neşridir. 10. “Das Breslauer arabisch-türkische Wörterbuch des Firište Oġlu = Ibn [al]Malak” (OLZ, XIV [1911], sütun: 254-257). İbn Melek diye de tanınan Abdüllatif Firişteoğlu’nun Arapça-Türkçe sözlüğünün Breslau nüshası hakkındadır. 11. Severus ibn al-Muqaffa. Alexandrinische Patriarchengeschichte von S. Marcus bis Michael I. 61-767. Nach der ältesten 1266 geschriebenen Hamburger Handschrift im arabischen Urtext hrsg. (Hamburg 1912). İbnü’l-Mukaffa‘ın İskenderiye patrikleri tarihinin ilk cüzünün neşridir. 12. Fleischers Briefe an Hassler aus den jahren 1823 bis 1870, nach den Ulmer Originalen (Tübingen 1914). Ünlü Alman şarkiyatçısı Heinrich Leberecht Fleischer’in bir şarkiyatçı ve siyaset adamı olan Konrad Dietrich Hassler’e yazdığı mektuplardır. 13. “Die Breslauer Glossen zu Sīwāsī’s Kommentar zu Seğāwendī’s Erbrecht (al-farā,id) al-Sirāğije. Der Breslauer türkische Kommentar zur Sirāğīje (beide fragmentarisch)” (RSO, VI [1914-1915], s. 89-98). Şehâbeddin Sivâsî’nin Secâvendî’nin el-Ferâǿiżü’s-Sirâciyye’si üzerine yazdığı şerhin Breslau’da bulunan nüshası hakkındadır.
İtalyan şarkiyatçısı Ignazio Guidi’nin Tables alphabétiques du Kitāb al-Aġānī (Leiden 1900) adlı eserinin hazırlanmasına yardım eden Seybold’ün ayrıca çeşitli dergilerde yayımlanmış Almanca’nın yanı sıra İspanyolca, İtalyanca, Fransızca ve İngilizce yazdığı çok sayıda makalesi ve kitap eleştirisi de bulunmaktadır (eserleri için ayrıca bk. Bibliographie, XVII, 545-549; XIX, 561-566).
BİBLİYOGRAFYA:
J. Fück, Die Arabischen Studien in Europa, Leipzig 1955, s. 10-13, 221, 245; Necîb el-Akīkī, el-Müsteşriķūn, Kahire 1980, II, 404-405; Josef van Ess, “Christian Friedrich Seybold: Professor der Orientalistik 1859-1921”, Lebensbilder aus Schwaben und Franken (ed. R. Uhland), Stuttgart 1980, s. 416-432; a.mlf., “Libanesische Miszellen”, WI, XII (1969-70), s. 102, 117; Bibliographie der Deutschsprachigen Arabistik und Islamkunde (ed. Fuat Sezgin), Frankfurt 1993, XVII, 545-549; XIX, 561-566; Anis Obeid, The Druze and their Faith in Tawhid, New York 2006, s. 98; R. Hartmann, “Christian Friedrich Seybold”, Isl., XII (1922), s. 202-206; C. A. Nallino, “Christian Friedrich Seybold”, RSO, IX (1923), s. 234-235.
Mehmet Suat Mertoğlu