ŞERÎF HASAN b. EBÛ NÜMEY
(الشريف الحسن بن أبي نمى)
eş-Şerîf Hasen b. Ebî Nümey Muhammed b. Berekât b. Muhammed el-Hasenî el-Hâşimî (ö. 1010/1601)
Mekke emîri.
932’de (1526) Mekke’de doğdu. Babası Osmanlı idaresi altındaki ikinci emîr olan Ebû Nümey’dir. İyi bir eğitim alan Şerîf Hasan babasının kendisine ortak emîr tayin ettiği ağabeyi Ahmed’in 961’de (1554) vefatıyla onun yerini aldı. Ebû Nümey oğlunun tayin edilmesi için İstanbul’a müracaat etti; bunun üzerine 22 Şevval 961 (20 Eylül 1554) tarihli beratla emirlik Şerîf Hasan’a verildi. Oğluna yardımcı olmak amacıyla on yedi yıl daha emirliğini sürdüren Ebû Nümey, Türkçe olarak yazdırdığı bir arzında hac kafilelerinin güvenlik içinde hac farîzasını yerine getirdiklerini, oğlu Hasan’ın Haremeyn’in muhafazasında büyük gayret gösterdiğini bildirdi (Emecen, sy. 14 [1994], s. 100).
Şerîf Hasan, babasıyla birlikte emirlik görevini yürütürken 964’te (1557) Medine’deki Osmanlı askerlerinin kumandanı Pîrî ile anlaşmazlığa düştüler. Meselenin halli için tarihçi Kutbüddin el-Mekkî’yi İstanbul’a gönderdiler, fakat bir sonuç alamadılar. Ardından Ebû Nümey, vefatına kadar bütün işleri Şerîf Hasan’a bıraktıysa da nâme ve fermanlarda ismi oğluyla birlikte anılmaya devam etti. Koca Sinan Paşa’nın 978’de (1571) Yemen seferi dönüşünde hac için Mekke’ye gelişinden sonra Ebû Nümeyy’in Yemen’de münzevî bir hayata çekilmesiyle Mekke idaresi tamamen Şerîf Hasan’a geçti. Şerîf Hasan, babasının vefatından (992/1584) sonra emirlik görevini oğullarıyla ortak şekilde sürdürdü. Önce büyük oğlu Hüseyin’i, onun ölümü üzerine Şerîf Mes‘ûd’u görevlendirdi. Şerîf Mes‘ûd’un vefatının ardından diğer oğulları Ebû Tâlib ile Abdülmuttalib emirliği paylaştılar. Ortak emirlikler her defasında İstanbul yönetimi tarafından bir menşurla onaylanıyordu.
Kâbe hizmetleri Şerîf Hasan’ın emirliği döneminde aksatılmadan sürdürüldü. 996’da (1588) çalınan Kâbe’nin anahtarı Sinan Paşa tarafından Yemen’de bulunarak
Mekke’ye gönderildi (Sincârî, III, 455-456; Dahlân, s. 57-58). Şerîf Hasan kendi bölgesinde asayişi sağlamak için bazı askerî faaliyetlere de girişti. Necid bölgesindeki bir isyanı bastırmak amacıyla harekete geçip bölgeyi tekrar kendisine bağladı ve oraya Muhammed b. Fazl’ı tayin etti. Fakat Necid’deki işleri tam yola koyamadan 3 Cemâziyelâhir 1010’da (29 Kasım 1601) burada vefat etti. Cenazesi Mekke’ye götürülüp Ma‘lât Mezarlığı’na defnedildi. Yirmi yedi erkek ve yirmi beş (veya on altı) kız çocuğu olan, yaklaşık elli yıl Mekke emirliği yapan Şerîf Hasan’dan sonra Mekke emirliğini oğlu Ebû Tâlib üstlendi. Şerîf Hasan’ın oğullarından Mekke emîri olan Füheyd İstanbul’da öldü (1020/1611).
BİBLİYOGRAFYA:
BA, MD, nr. 6, s. 190; nr. 7, s. 152; TSMA, E. 5952; E. 5964; İbn İyâs, BedâǿiǾu’z-zühûr, V, 186-189; Feridun Bey, Münşeât, I, 439, 500; Ali b. Tâceddin es-Sincârî, Menâǿiĥu’l-kerem fî aħbâri Mekke ve’l-beyt ve vülâti’l-Ĥarem (nşr. Cemîl Abdullah M. el-Mısrî - Mâcide Faysal Zekeriyyâ), Mekke 1419/1998, III, 333-335, 455-456; ayrıca bk. İndeks; Ahmed b. Zeynî Dahlân, Ħulâśatü’l-kelâm fî beyâni ümerâǿi’l-Beledi’l-ĥarâm, Kahire 1305, s. 55-61; İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Mekke-i Mükerreme Emirleri, Ankara 1972, s. 72-78; Ârif Abdülganî, Târîħu ümerâǿi Mekkete’l-mükerreme, Dımaşk 1413/1992, s. 705-707; Feridun Emecen, “Hicaz’da Osmanlı Hakimiyetinin Tesisi ve Ebû Nümey”, TED, sy. 14 (1994), s. 100-101.
Mustafa L. Bilge