SAÎD-i NEFÎSÎ

(سعيد نفيسى)

(1895-1966)

İranlı edebiyatçı ve yazar.

Tahran’da doğdu. Dönemin tanınmış hekimlerinden Nâzımü’l-etıbbâ Ali Ekber Nefîsî’nin oğludur. İlk eğitimini babasının kurduğu Medrese-i Şeref’te, daha sonra Medrese-i İlmiyye’de aldı. Orta öğrenimini 1909’da kardeşi Hasan ile birlikte gittiği İsviçre’nin Neuchatel şehrindeki College Latin’de tamamladı. Ailesi kendisinden tıp okumasını isteyince bu eğitime yönelik olarak Grekçe ve Latince öğrenmeye başladı; bir yıl sonra da kardeşiyle birlikte Paris’e geçerek eğitimine orada devam etti. Fransa’da kaldığı süre içerisinde Fransız dili ve edebiyatına karşı büyük ilgi gösterdi. 1918’de İran’a döndüğünde önce Medrese-i Akdesiyye’de, ardından Saint Louis Katolik Okulu’nda (Tahran Okulu) Fransızca öğretmenliği yaptı; aynı zamanda haftada birkaç gün evinde yetişkinlere ders verdi. Kendisi gibi özel ders veren ağabeyi Ekber Müeddeb’in evine gelenler arasında bulunan Meliküşşuarâ Mirza Muhammed Takī Bahâr ile tanıştı. Ayrıca babasının edebiyata olan düşkünlüğü sayesinde Tahran’daki edebî çevrelerle yakın ilişki kurdu. Bahâr’ın desteğiyle Tarım, Ticaret ve Kamu Refahı Bakanlığı tarafından çıkarılan Mecelle-i Felâĥat u Ticâret adlı derginin editörlüğüne getirildi ve bu görevi iki yıl boyunca sürdürdü, ardından aynı bakanlığın çeşitli birimlerinde çalıştı. 1924’te Mecelle-i Şarķ dergisini çıkardı. 1928’de Medrese-i Âlî-i Ticâret müdürlüğüne tayin edildi. 1935’te Tahran Üniversitesi açıldığında önce Hukuk, daha sonra Edebiyat Fakültesi’nde ders verdi. 1936 yılında Edebiyat Fakültesi’nin İran İslâm Tarihi Bölümü’ne profesör olarak kabul edildi ve aynı günlerde Ferhengistân-ı Îrân’ın dâimî üyeliğine seçildi. 1939’da ilk ilmî nişanını aldı. 1946 yılında Mecelle-i Peyâm-ı Nev adlı dergiyi kuran ve radyoda ilim çevrelerini tanıtıcı programlar yapan Nefîsî bundan sonra ilmî toplantılara katılmak üzere Rusya, Hindistan, Afganistan, İtalya, Mısır, İngiltere, Hollanda, Macaristan ve Pakistan gibi ülkelere gitti. 1949 yılında üniversiteden emekli olduysa da 1959’da geri döndü ve bir süre daha görev yaptı. Hayatının sonuna doğru Paris’e yerleşti. I. Uluslararası İranologlar Kongresi için gittiği Tahran’da 13 Kasım 1966 tarihinde vefat etti.

Eserleri. Telifleri: Ferengîs (Tahran 1310 hş.), Mesîĥiyyet der Îrân (Tahran 1312 hş.), Sitâregân-ı Siyâh (Tahran 1317 hş.), Mâh-i Naħşeb (Tahran 1328 hş.), Târîħ-i Bîmârsitânhâ-yı Îrân (Tahran 1329 hş.), Nîme-i Râh-ı Behişt (Tahran 1332 hş.), Şâhkârhâ-yı Neŝr-i MuǾâśır-ı Fârisî (I-II, Tahran 1332 hş.), İbn Sînâ der Arûpâ (Tahran 1333 hş.), Târîħ-i Nažm u Neŝr der Îrân (I-II, Tahran 1334 hş.), Ħânedân-ı Ŧâhiriyân (Tahran 1335 hş.), Âteşhâ-yı Nühfeteh, Ĥesabhâ-yı Dürüst der Neyâmed (Tahran 1339 hş.), Ser-çeşme-i Taśavvuf der Îrân (Tahran 1345 hş.), Târîħ-i İctimâǾî-yi Îrân ez İnķırâż-ı Sâsâniyân tâ İnķırâż-ı Emeviyân (Tahran 1342 hş.).

Neşirleri: RubâǾiyyât-ı Hekîm ǾÖmer Ĥayyâm (Tahran 1311 hş.), Târîħ-i Gîtî Guşâ (Tahran 1317 hş.), Dîvân-ı ĶıŧaǾât


ve RubâǾiyyât-ı İbn Yemîn (Tahran 1318 hş.), Târîħ-i MesǾûdî (I-III, Tahran 1319-1332 hş.), Lübâbü’l-elbâb (Tahran 1330 hş.), Dîvân-ı Ezraķī-yi Herevî (Tahran 1336 hş.), Dîvân-ı Enverî (Tahran 1337 hş.), Külliyyât-ı Evĥadî-yi İśfahânî (Tahran 1340 hş.), Süħanân-ı Manžûm-i Ebû SaǾîd-i Ebü’l-Ħayr (Tahran 1349 hş.), Dîvân-ı Kâmil-i Emîr Ħüsrev-i Dihlevî (Tahran 1343 hş.).

Çevirileri: Źülķarneyn yâ Ķureş-i Kebîr (Tahran, ts., Mevlânâ Ebü’l-Kelâm Âzâd’dan); Târîħ-i Türkiyye (Tahran 1316 hş., Leon Lamouche’tan); ǾAşķ Çenîn Zâyil mî Şeved ve Çend Dâstân-ı Dîger (Tahran 1331 hş., Lev Nikolaevich Tolstoi’dan); Sergüzeşt-i İbn Sînâ (Tahran 1332 hş., Abdülvâhid el-Cûzcânî’den); İliade (Tahran 1334 hş., Homeros’tan); Paul ü Virjînî (Tahran 1335 hş., Bernardin de Saint-Pierre’den); Odissey (Tahran 1337 hş., Homeros’tan); Ârzûhâ-yi Berbâd Refte (Tahran 1337 hş., Honore de Balzac’tan); İbn Ħaldûn ve Tîmûr Leng (Tahran 1339 hş., Joseph Walter Fischel’den). Saîd-i Nefîsî ayrıca Fihrist-i Kitâbħâne-i Meclis-i Şûrâ-yı Millî (VI, Tahran 1344 hş.) ve Fihrist-i Âŝâr-ı Avrûbâǿî der Bâre-i İbn Sînâ (Tahran 1953) adlı katalogları yayımlamış, Mecelle-i Peyâm-ı Nev, Mecelle-i Şarķ ve Mecelle-i Felâĥat u Ticâret başta olmak üzere birçok dergi ve gazetede makaleler yazmıştır (eserlerinin tam listesi için bk. bibl. Kāsım Sâfî).

BİBLİYOGRAFYA:

Saîd-i Nefîsî, “Sergüzeşt-i Men”, Rehnümâ-yi Kitâb, IX/5, Tahran 1345 hş., s. 477-484; Yâdnâme-i SaǾîd-i Nefîsî (haz. Perîmerz Nefîsî), Tahran 1351 hş.; Kāsım Sâfî, MecmûǾa-i Güftârhâǿî der Bâre-i Çend ten ez Ricâl-i Edeb ve Târîħ-i Îrân, Tahran 1357 hş./1978, s. 411-418; Îrec Efşâr, “Der Güzeşt-i Nefîsî”, Rehnümâ-yi Kitâb, IX/5 (1345 hş.), s. 463-471; a.mlf., “Kitâbşinâsî-yi Âşâr-ı Nefîsî”, a.e., s. 472-476; Celâleddin Hümâî, “Gehver Nefîsî Reft”, Mecelle-i Dânişkede-i Edebiyyât u ǾUlûm-i İnsânî, sy. 55, Tahran 1345 hş., s. 265-277; Rızâzâde-i Şafak, “Beyâd-ı SaǾîd-i Nefîsî”, a.e., s. 279-283; Ziyâeddin Seccâdî, “SaǾîd-i Nefîsî ve Şinâsândân-ı Ferheng-i Îrân”, a.e., s. 261-264; Munibur Rahman, “Nafīsī, SaǾīd”, EI² (İng.), VII, 879-880.

Rıza Kurtuluş