SÂÂTÎ, Ahmed Fevzî

(أحمد فوزي الساعاتي)

Ahmed Fevzî b. Ahmed es-Sââtî ed-Dımaşkī (ö. 1924)

Suriyeli din âlimi.

Dımaşklı Kürt asıllı bir aileye mensuptur. Tahsilini Dımaşk’ta tamamladı. Suriye topraklarının Osmanlı hâkimiyetinden çıkmasından sonra ülkenin Posta-Telgraf Teşkilâtı’nda umum müdür olarak görev yaptı. Hayatının tamamına yakınını Dımaşk’ta geçiren Sââtî 1924’te burada vefat etti. Ancak bazı kaynaklar onun ölüm tarihini 1930 olarak vermektedir (Nüveyhiz, I, 55; Ziriklî, I, 197; İbrâhim b. Abdullah el-Hâzimî, II, 582). Sââtî’nin ilmî şahsiyetinde Selefîlik doğrultusundaki temayüller ağırlık kazanır. Eserlerinden onun Vehhâbîlik akımına olumlu baktığı anlaşılmaktadır. Temel İslâmî ilimler yanında müsbet bilimlere de ilgi gösterdiği, dönemin materyalist akımlarına ve ülkesindeki misyonerlik faaliyetlerine karşı çalışmalar yaptığı bilinmektedir. Mütevazi bir hayat yaşaması ve yöneticilik görevinin şöhret kazanmasına elverişli olmaması sebebiyle fazla tanınmamış, bu yüzden kaynaklarda kendisine yeterince yer verilmemiştir. Yaşadığı dönemin diğer Şam ulemâsı gibi onun da Osmanlı Türkçesi’ne vâkıf olduğu kaydedilmektedir.

Eserleri. 1. Mişkâtü’l-Ǿulûm ve’l-berâhîn fî ibŧâli edilleti’l-mâddiyyîn (Dımaşk 1338). Müellifin en hacimli çalışması olup eserde dönemin bilimsel gelişmeleri ele alınmakta ve naslar ışığında materyalist görüşler reddedilmektedir. 2. Nüzhetü’ŧ-ŧullâb fî taǾlîmi’r-merǿe ve refǾi’l-ĥicâb (Dımaşk 1921). Müslüman kadının eğitim ve öğretimi üzerinde durulan risâlede, modernleşme sürecinin, İslâm toplumunda kadının sosyal ve hukukî konumunda meydana getireceği değişikliklere temas edilmekte, İslâm kültürüne bağlı kalınarak bu eğitimin nasıl sürdürülebileceği tartışılmaktadır. 3. el-Burhân fî iǾcâzi’l-Ķurǿân (Dımaşk 1924). 4. el-İnśâf fî daǾveti’l-Vehhâbiyye ve ħuśûmihim li-refǾi’l-ħilâf (Dımaşk 1340). Selef akımının Arap dünyasında güçlenmesi ve mezhepler arasındaki ilişkilerin hoşgörü sınırlarını aşması karşısında kaleme alınan risâlede Vehhâbîlik hareketine olumlu yaklaşılmakta, mezhepler arasında ortaya çıkan anlaşmazlıkların giderilme yöntemleri konusunda önerilerde bulunulmaktadır (Brockelmann, III, 436). 5. Kenzü’l-berâhîn


(Dımaşk 1340, 1943). Hıristiyanlığa reddiye türünde bir eser olup hakkında bir tanıtım yazısı yayımlanmıştır (Luvîs Şeyho, “Kitâbü Kenzi’l-berâhîn”, el-Meşriķ, XXIII/1 [Beyrut 1925], s. 554-555; krş. Brockelmann, III, 436). 6. Tuĥfetü’r-râġıbîn fî ĥasmi’l-cedel beyne’l-İslâm ve’l-mübeşşîrîn (Dımaşk, ts.). 7. en-Nehcü’l-ķadîm fi’r-red Ǿalâ mâ câǿe fî risâleteyi’l-ĥaķ ve ħiŧâbin kerîm (Dımaşk, ts.). Serkîs tarafından tanıtılan bu iki risâle de misyonerlerin faaliyetlerine reddiye olarak kaleme alınmıştır (CâmiǾu’t-teśânîfi’l-ĥadîŝe, I, 86, 97). Sââtî’nin el-Maķśadü’l-vaĥîd li-iķrâri’l-ħasm bi’t-tevĥîd adlı bir eserinin daha bulunduğu kaydedilmektedir (Kehhâle, I, 229; İbrâhim b. Abdullah el-Hâzimî, II, 582).

BİBLİYOGRAFYA:

Serkîs, MuǾcem, I, 995; a.mlf., CâmiǾu’t-teśânîfi’l-ĥadîŝe, Beyrut 1993, I, 71 (nr. 599), 84 (nr. 733), 85 (nr. 738), 86 (nr. 748), 93 (nr. 818), 97 (nr. 855); Brockelmann, GAL Suppl., III, 384, 436; Nüveyhiz, MuǾcemü’l-müfessirîn, I, 55; Abdülkādir Ayyâş, MuǾcemü’l-müǿellifîne’s-Sûriyyîn fi’l-ķarni’l-Ǿişrîn, Dımaşk 1405/1985, s. 235; Ziriklî, el-AǾlâm (Fethullah), I, 197; M. Abdüllatîf Sâlih el-Ferfûr, AǾlâmü Dımaşķ, Dımaşk 1408/1987, I, 19; Kehhâle, MuǾcemü’l-müǿellifîn, Beyrut 1414/1993, I, 229; İbrâhim b. Abdullah el-Hâzimî, MevsûǾatü aǾlâmi’l-ķarni’r-râbiǾ Ǿaşer ve’l-ħâmis Ǿaşer el-hicrî fi’l-Ǿâlemi’l-ǾArabî ve’l-İslâmî, Riyad 1419, II, 582; L. Şeyho, “Kitâbü Kenzi’l-berâhîn”, el-Meşriķ, XXIII/1, Beyrut 1925, s. 554-555; M. K., “el-MaŧbûǾâtü’l-cedîde”, MMİADm., I/1 (1339/1921), s. 49-50.

Muhammed Aruçi