ŞA‘ŞÂÎ
(الشعشاعي)
Abdülfettâh Mahmûd eş-Şa‘şâî (1890-1962)
Mısırlı hâfız ve kāri.
21 Mart 1890’da Menûfiye vilâyetinde Eşmûn (Üşmûn) şehrine bağlı Şa‘şâ‘ köyünde doğdu. Babası hâfız yetiştiren Mahmûd İbrâhim eş-Şa‘şâî’dir. Kur’ân-ı Kerîm’i ezberleyen Abdülfettâh 1900’de Tanta’ya giderek İsmâil eş-Şâfiî’den tecvid ve tashîh-i hurûf okudu. 1905 yılına kadar el-Mescidü’l-Ahmedî’de bazı hocalardan kıraat tahsil etti. Daha küçük yaşlarda Kur’an tilâvetindeki başarısı ile parlak bir gelecek vaad eden Şa‘şâî, Kalyûb vilâyetindeki öğretmen okulundan mezun oldu. Ardından babasının açılışını gerçekleştirdiği medresede üç yıl öğretmenlik yaptı.
1916’da Ezher’e giren Şa‘şâî, Muhammed Beyyûmî ve Ali Sübey‘den kırâat-i seb‘a okudu. Güzel sesiyle kısa zamanda dikkati çekerek Ahmed Nedâ, Ali Mahmûd, Muhammed Rif‘at, Muhammed es-Sayfî gibi zamanın meşhur kārileri arasında yer aldı. 1936 yılında Kral Fuâd’ın ölümü dolayısıyla Kur’an okuması için Âbidîn Sarayı’na davet edildi. Mikrofon önünde Kur’an okumayı câiz kabul etmediği için radyoda okumayan Şa‘şâî, Ezher şeyhinden bunun câiz olduğuna dair getirilen fetva üzerine tutumunu değiştirdi ve 1937’de radyoda Kur’an okumaya başladı. Şeyh Muhammed Rif‘at’tan sonra kurrâ arasında ilk sırada yer alıyordu. 1940’ta Seyyide Zeyneb Camii’ne kāri olarak tayin edildi ve ölümüne kadar bu görevini sürdürdü. Harem-i şerif’te ve Mescid-i Nebevî’de Kur’an tilâvet etmeyi çok isteyen Şa‘şâî’nin bu arzusu buralarda mikrofon tesisatının kurulduğu 1948 yılı hac mevsiminde gerçekleşti. Bazı Arap ve İslâm ülkelerini de ziyaret eden Şa‘şâî 11 Kasım 1962’de vefat etti. Şa‘şâî’nin yedi çocuğundan yalnız en küçük oğlu İbrâhim hâfız oldu ve Ezher’in lise bölümünü bitirdi. Kur’an kıraatinde yetişmesini sağlayan babasının yerine Seyyide Zeyneb Camii’ne kāri olarak tayin edildi ve 9 Haziran 1992’de ölümüne kadar burada görev yaptı.
Abdülfettâh eş-Şa‘şâî herhangi bir hocayı taklit etmeden kendine has bir okuyuş tarzı geliştirmiş, kendisini taklit edebilen de çıkmamıştır. Zayıf yapısına rağmen sesi dinleyenleri hayrete düşürecek kadar güçlü ve etkileyiciydi. Yaşı ilerledikçe sesi daha da güzelleşmiştir. Tilâvet sırasında tecvid kaidelerini uygulamadaki disiplini yanında mânaya göre sesini ayarlama hususunda da son derece mahirdi. Büyük kalabalıklar onu yıllarca huşû içinde dinlemiştir. Mahmûd es-Sa‘denî hayatının sonuna kadar Şa‘şâî’nin sesinden bir şey kaybetmediğini söylemiş, Kemâl en-Necmî de kıraatiyle dinleyenleri etkileyen örnek bir kāri olduğunu belirtmiştir. “Ebü’l-kurrâ” diye anılan ve 1990 yılında Kadir gecesi münasebetiyle düzenlenen ihtifalde adına birinci dereceden bilim ve sanat nişanı verilen Şa‘şâî’nin 300 kadar tilâveti kayda alınmışsa da bunlardan sadece dördünün yayımı sürdürülmektedir.
BİBLİYOGRAFYA:
Mahmûd es-Sa‘denî, Elĥânü’s-semâǿ, Kahire 1959, s. 8, 24-26; Mahmûd el-Hûlî, Eśvâtün min nûr, Kahire 1992, s. 45-54; MevsûǾatü aǾlâmi Mıśr fi’l-ķarni’l-Ǿişrîn (nşr. Mustafa Necîb), Kalyûb 1996, s. 311; Şükrî el-Kādî, ǾAbâķıretü’t-tilâve fi’l-ķarni’l-Ǿişrîn, Kahire 1420/1999, s. 41-44; Ahmed el-Bülük, Eşheru men ķaraǿe’l-Ķurǿâne fi’l-Ǿaśri’l-ĥadîŝ, Kahire, ts. (Dârü’l-maârif), s. 23-28.
Saîd Murâd