ROSS, Edward Denison
(1871-1940)
İngiliz şarkiyatçısı.
Marlborough yakınlarındaki Stepney köyünde doğdu; köy papazının oğludur. İlk ve orta öğrenimini Marlborough’da, yüksek öğrenimini Londra Üniversitesi’nde tamamladı. Dile karşı olan yeteneği ve ilgisi dolayısıyla önce Paris’e, Saint-Petersburg’a ve daha sonra Strasburg’a giderek Doğu dilleri, özellikle Arapça, Farsça okudu ve Theodor Nöldeke’nin danışmanlığında doktorasını yaptı. Hocaları arasında E. John Wilkinson Gibb, Charles Schefer ve Baron Rosen gibi ünlü ilim adamları yer almaktadır. Ülkesinde Doğu araştırmalarına ilginin artmasına önemli katkılarda bulunan şarkiyatçılardan biridir. 1896’dan itibaren dört yıl kadar Londra Üniversitesi’nde Fars dili ve edebiyatı okuttu. Bu ilk hocalık döneminin ardından yeteneklerinin ve özel meraklarının etkisi altında kısa sürelerle Lizbon, Floransa ve Semerkant gibi sanat ve ilim merkezlerinde bulundu ve kendini geliştirdi. O yılların ilk ürünleri, Orta Asya’nın Ortaçağ tarihiyle ilgili olarak Haydar Mirza’dan yaptığı The Tarikh-i Rashidi: A History of the Moguls of Central Asia adlı tercüme ile (London 1895, 1898) The Heart of Asia adlı telifidir (London 1899); bunları diğer akademik çalışmaları takip etmiştir: The Early Years of Shah Ismail (London 1896), The Life and Times of Omar Khayyam (New York 1900). 1901’de Hindistan’daki Kalküta Medresesi’nin müdürlüğüne tayin edilen Ross, 1911’de devlet arşivleri sorumluluğu ve Eğitim Bakanlığı müsteşarlığı ile birleştirilen bu görevde 1914 yılına kadar kaldı. Bunun yanı sıra Kalküta Üniversitesi’nde hocalık yaptı; Asiatic Society of Bengal’in en aktif üyesi oldu; Sanskritçe, Çince ve Tibetçe’yle ilgilenmeye başladı. Bu arada ilmî çalışmalarına devam etti. A Polyglot
List of Birds in Turki, Manchu, and Chinese (Calcutta 1909), Abu Turab’s History of Gujarat (Calcutta 1909), An Arabic History of Gujarat (London 1910), The Poems of the Emperor Babur (Dīvān-i Bābur, Calcutta 1910) ve The Persian and Turki Dīvāns of Bayram Khan (Calcutta 1910) adlı kitaplarını yayımladı.
1914’te İngiltere’ye dönerek British Museum’da göreve başlayan Ross, Hindistan’da elde ettiği bilgi ve deneyimleri I. Dünya Savaşı sırasında çeşitli askerî kurumlarda kullandı ve üstün hizmetlerinden dolayı 1918 yılında kendisine şövalyelik unvanı verildi. Savaştan sonra, Londra’da yeni kurulan (1916) School of Oriental Studies’in (1938’den itibaren The School of Oriental and African Studies) başına getirildi. Öncelikle kütüphaneyi düzenledi ve kurumun yayın organı Bulletin of the School of Oriental Studies’in editörlüğünü üstlendi, kısa zamanda hem okulun hem derginin ününü ve itibarını arttırdı. Bu arada okulun yöneticiliği ve Fars Dili ve Edebiyatı Bölümü’nün başkanlığı yanında bilimsel çalışmalarını da sürdürdü; Tarikh-i Fakhr ud-Din Mubarakshah (London 1927), Eastern Art and Literature (London 1928), Islam (New York 1931), The Persians (Oxford 1931), Persian Art (London 1931), La prose persane, la poésie persane (Paris 1933), Sir Anthony Sherley (London 1933), Dialogues in the Eastern Turki Dialect (London 1934), Discourse of the Turks by Sir Thomas Sherley (London 1936) adlı eserlerini yayımladı; bir İran sanatı sergisi düzenledi. Ayrıca çeşitli dergilere makaleler yazdı ve The Cambridge History of India gibi serilere katkıda bulundu. 1938’de emekliye ayrılan Ross, II. Dünya Savaşı’nın patlak vermesi üzerine para sıkıntısı çekmeye başlayınca Ocak 1940’ta İstanbul’a konsolos ve danışma bürosunun sorumlusu olarak tayin edildi. 23 Eylül 1940’ta İstanbul’da öldü.
BİBLİYOGRAFYA:
L. Binyon, Both Ends of the Candle: The Authobiography of Sir E. Denison Ross, London 1944; H. A. R. Gibb, “Obituary Notice: Edward Denison Ross, 1871-1940”, JRAS (1941), s. 49-52; F. Krenkow, “Sir Edward Denison Ross”, IC, XV/2 (1941), s. 141-142; R. L. Turner, “Obituary: Sir Edward Denison Ross”, BSOAS, X/3 (1940), s. 832-836.
DİA