RIEFSTAHL, Rudolf Meyer
(1880-1936)
Alman asıllı Amerikalı Türk-İslâm sanatı tarihçisi.
Bavyera’nın Münih şehrinde dünyaya geldi. Bir Ortaçağ Latincesi profesörünün oğlu olup Meyer babasının, Riefstahl annesinin -kızlık- soyadıdır. Yüksek öğrenimini Göttingen Üniversitesi’nde, doktorasını Strasburg Üniversitesi’nde tamamladı. 1903-1910 yılları arasında Paris’te bulundu ve Sorbonne Üniversitesi ile Ecole Normale Superiéure’de Almanca okuttu. 1910’da Münih’te açılan İslâm sanatı sergisinin genel sekreterliğini üstlenmesinden itibaren bu sanatla daha yakından ilgilenmeye başladı ve ertesi yıl üzerinde uzmanlaşmak amacıyla Paris’e döndü; beş yıl sonra da oradan Amerika Birleşik Devletleri’ne göç etti. 1916’da Kaliforniya Üniversitesi’nde öğretim üyeliğine başladı. 1924’te ölünceye kadar görev yapacağı New York Üniversitesi’ne profesör olarak tayin edildi ve aynı yıl arkeolog Elizabeth Titzel ile evlendi. Ardından eşiyle birlikte İtalya, Türkiye, Mısır, Suriye ve Filistin gibi arkeolojik zenginliği bulunan bölgelerde bilimsel gezilere çıktı. 1927-1930 yıllarında İstanbul Robert College’de ders verdi ve Türk sanatı üzerinde derinleşti. Birçok arkeoloji-sanat tarihi kurum ve kuruluşunun üyesi olan Riefstahl, hayatının en verimli çağında yakalandığı zatürreden kurtulamayarak 31 Aralık 1936 tarihinde öldü. Bu vakitsiz ölüm onun arkasında bazısı basılmaya hazır, bazısı henüz tamamlanmamış birçok çalışmanın kalmasına sebep olmuştur (bunlardan bazıları daha sonra eşi Elizabeth Riefstahl ve öğrencisi Richard Ettinghausen tarafından yayımlanmıştır). Riefstahl daha çok İslâm tekstil ve halı sanatıyla ilgilenmiş, bu dallarda ilim âleminin en başta gelen uzmanı olmuştur. Ancak onun da diğer Doğu sanatı uzmanları gibi dolaştığı İslâm ülkelerinden topladığı kıymetli halıları Amerika’daki özel koleksiyon ve müzelere kazandırdığı bilinmektedir. Riefstahl’ın ilgi duyduğu alanlar arasında Uzakdoğu ve Çin sanatları da bulunmaktadır.
Eserleri. 1. Turkish Architecture in Southwestern Anatolia (Cambridge 1931). Bu hacimli kitap, o tarihlerde Türk hükümetinin yardımıyla Albert-Louis Gabriel tarafından Orta ve Güneydoğu Anadolu’da yürütülen araştırmanın Anadolu’nun başka bir köşesini ele almak suretiyle tamamlayıcısı olmuş, bir bakıma Gabriel’in Türk sanatı hakkındaki çalışmasının bir uzantısını teşkil etmiştir. İzmir, Manisa, Birgi, Tire, Aydın, Antalya, Burdur ve Alanya çevrelerindeki Türk mimari yapılarını tanıtan eserin sonuna konulan kitâbelerin (ayrıca basılmıştır) izah ve tercümelerini o sıralarda İstanbul Alman Arkeoloji Enstitüsü’nde çalışan şarkiyatçı Paul Wittek yapmıştır. Kitap Amerika’da Harvard Üniversitesi tarafından yayımlanmasından on yıl sonra Türkçe’ye çevrilmiştir (Cenubu Garbî Anadolu’da Türk Mimarisi, İstanbul 1941). Maarif Vekâleti’nin neşrettiği eser önsözünden öğrenildiğine göre aslında İzmir Amerikan Koleji’nin planladığı, fakat kapandığı için basımını gerçekleştiremeyip tercümenin müsveddeleriyle görüntü malzemesini Maarif Vekâleti’ne hediye ettiği bir çalışmadır. Eser, resimlerinin ve kâğıdının kalitesinden dolayı II. Dünya Savaşı yıllarında yayımlanan diğer kitaplardan çok daha üstün bir görünüşe sahiptir. 2. The Parish-Watson Collection of Mohammadan Potteries (New York 1922). 3. Persian and Indian Textiles of the Late Sixteenth to Early Nineteenth Centuries (New York 1923). 4. Catalog of an Exhibition of Persian and Indian Miniature Paintings Forming the Private Collection of Dikran Khan Kelekian (New York 1933). Ayrıca müellifin ölümünden önce ve sonra bilimsel dergilerle kolektif yayınlarda yer alan çeşitli makalelerinden Arthur U. Pope’un Survey of Persian Art’ı (I-VI, New York 1938-1939) için yazdığı “Persian Influence in Seljuk Art” ile Bozüyük’teki Kasım Paşa Camii’nin sütun başlıkları hakkındaki “Vier syrische Marmorkapitäle mit figuralen Darstellungen in der Moschee zu Boz Üjük” başlıklı makalesi (Isl., XX [1932], s. 186-195) en önemli çalışmaları arasındadır. Riefstahl’ın el yazması neşirleri, tercümeleri ve araştırmacılar için hazırladığı bibliyografyaları da bulunmaktadır.
BİBLİYOGRAFYA:
A. U. Pope, “Obituary: Professor Rudolf M. Riefstahl”, Bulletin of American Institute for Persian Art and Archeology, IV, New York 1935, s. 235; “In Memoriam Rudolf Meyer Riefstahl 1880-1936”, AI, IV (1937), s. 499; A. P. McMahon, “Rudolf Meyer Riefstahl, 1880-1936”, Parnassus, X/1, New York 1938, s. 23.
Semavi Eyice