NAMETAK, Ali
(1906-1987)
Boşnak asıllı Yugoslav edebiyatçısı ve ilim adamı.
6 Mart 1906’da bugün Bosna-Hersek Cumhuriyeti sınırları içinde kalan Mostar’da doğdu. Orta öğrenimini burada tamamladıktan sonra Zagreb Üniversitesi Felsefe Fakültesi’nde Sırp-Hırvat dili ve edebiyatının yanı sıra Fransızca, Rusça ve tarih okudu. Mezuniyetinin (1929) ardından Saraybosna’da çeşitli liselerde öğretmenlik yaptı; bu arada Novi Behar dergisinin başyazarlığını üstlendi. 1934-1935’te Karadağ’ın başşehri Podgorica’da lise hocası olarak çalıştı. Daha sonra Saraybosna’ya dönerek 1938-1945 yılları arasında Glasnik VIS, Narodna Uzdanica ve Hrvatske Misli adlı dergilerde başyazarlık ve Gazi Hüsrev Bey Medresesi’nde Sırpça-Hırvatça hocalığı yaptı. II. Dünya Savaşı’nın ardından komünist iktidar tarafından hapse atıldı ve 1954’te serbest bırakılınca
Saraybosna’daki folklor araştırmaları enstitüsünde kütüphaneci olarak göreve başladı. 1973’te müzik akademisinde kütüphaneci iken emekliye ayrıldı. Emeklilik yıllarında kendini ilme verdi ve Saraybosna’nın çeşitli camilerinde fahrî imam-hatiplik yaptı. 8 Kasım 1987 tarihinde vefat etti.
Osmanlılar’ın yıkılış sürecinde doğan Nametak kendini daima bu ülkenin bir vatandaşı gibi hissetmiş ve kültürüne sahip çıkarak bunu eserlerinde yansıtmıştır. Fakat onun fikir, düşünce ve ilim hayatını asıl yönlendiren etken, henüz on iki yaşında iken annesinden dinlemeye başladığı Bosna-Hersek halk şiirleri ve hikâyeleridir. Köklü ailesinden aldığı halk edebiyatı aşkı ve kültürüyle bu alanda eserler veren tek kişi olmuş, ayrıca Boşnakça-Hırvatça üzerine çalışmalar yaparak özellikle Türkiye’ye göç eden Boşnaklar’ın dili ve folkloruyla ilgilenmiştir.
Eserleri. Nasrudin-Hodza, Njegove Sale i Dosjetke (Nasreddin Hoca ve hikâyeleri, Mostar 1925); İbrahim Terzija, Pobozni Spjev za Muslimansku Mladez (müslüman gençlik için ilâhîler; nşr. Alija Nametak; Mostar 1927); Tristagodisnjica Prvog Tursko-Hrvatskog Rjecnika (ilk Türkçe-Hırvatça sözlüğün 300. yıl dönümü Muhammed Hevâî Uskûfî Türkçe-Boşnakça sözlüğü; nşr. Alija Nametak; Sarajevo 1931, Zagreb 1968); Bajram Zrtava (kurban bayramı, Zagreb 1931); Gaseviçev Bosanski Mevlud (Gaşeviç’in Boşnakça mevlidi; Süleyman Çelebi mevlidinin Hâfız Sâlih Gaşeviç tarafından Boşnakça tercümesi; nşr. Alija Nametak; Sarajevo 1935); Narodne Junacke Pjesme (kahramanlık şiirleri-türküleri, Sarajevo 1937); Dobri Bosnjani (iyi boşnaklar, Zagreb 1937); Narodne Junacke Muslimanske Pjesme (müslüman kahramanlık şiirleri, Sarajevo 1938, 1941, 1943); Islamski Kulturni Spomenici Turskog Perioda u Bosni i Hercegovini (Türk dönemi Bosna-Hersek’teki İslâmî kültür ve tarihî eserler, Sarajevo 1938); Ramazanske Price (ramazan hikâyeleri, Sarajevo 1941); Za Obraz (akyüzlülük için, Zagreb 1941); Mladiç u Prirodi (tabiattaki genç, Sarajevo 1943); Muslimanske Narodne Pripovijesti iz Bosne (Bosna’dan müslüman halk hikâyeleri, Zagreb 1944); Zaboravni Odbor (unutulan heyet, Zagreb 1944); Muslimanske Narodne Zenske Pjesme (Bosna müslüman kadın türküleri, Zagreb 1944); Dan i Sunce (gün ve güneş, Sarajevo 1945); Bibliografija Folklorne Gra«e u Deset Godista “Behara” s Indeksom Motiva (on yıllık Behar’da motifler indeksiyle folklor çalışmaları bibliyografyası, Sarajevo 1957); Jezik Nasih Iseljenika u Turskoj (Türkiye’deki göçmenlerimizin dili, Sarajevo 1966); Trava Zaboravka (unutulma otu, Zagreb 1966); Junacke Narodne Pjesme Bosanskohercegovackih Muslimana (Bosna-Hersek müslümanlarının kahramanlık şiirleri, Sarajevo 1967); 101 Nasrudinova Sala (101 Nasreddin Hoca fıkrası, Sarajevo 1968). Pobozne Pjesme Bosansko-Hercegovackih Muslimana (Bosna-Hersek müslümanlarına ait ilâhiler; Rešad Kadić ile birlikte; Sarajevo 1969, 1980]); Izabrana Djela (seçilmiş eserler; Ahmed Muradbegović, Jakše Kušan ve Ante Dean’dan seçmelerle beraber; Zagreb 1969); Od Besike do Motike (beşikten mezara kadar, Sarajevo 1970); Narodne Pripovijesti Bosansko-Hercegovackih Muslimana (Bosna-Hersek müslümanlarının halk hikâyeleri, Sarajevo 1975); Tuturoza i Seh Meco (Tuturoza ve Şeh Meco, Zagreb 1978); Bibliografija Folklorne Gradte u Listu Gajret (Gajret dergisinde folklor araştırmaları bibliyografyası; müsveddesi Folklor Araştırma Enstitüsü’nde bulunan yayımlanmamış eser). Alija Nametak’ın ayrıca Novi Behar, Glasnik VIS ve Narodna Uzdanica dergilerinde 300’ü aşkın makalesi bulunmaktadır.
BİBLİYOGRAFYA:
Slavko Jezić, Hrvatska Knjizevnost od Potetka do Danas: 1100-1941, Zagreb 1941, tür.yer.; Miroslav Vaupotić, Hrvatska Suvremena Knjizevnost, Zagreb 1966, tür.yer.; Miroslav Šicel, Pregled Novije Hrvatske Knjizevnosti, Zagreb 1980, tür.yer.; Staniša Tutnjević, Socijalna Proza u Bosni i Hercegovini Izmedu Dva Rata, Sarajevo 1982, tür.yer.; Zejnil Fajić, “Nametak, Alija”, Bibliografija Glasnika Vrhovnog Islamskog Starješinstva u SFRJ od 1933. do 1982 Godine, Sarajevo 1983, s. 153-155; Rašida Kabalkić, Stilske Karakteristike Poslijeratnih Novela Alije Nametka (yüksek lisans tezi, 1990), Zagreb Üniversitesi, tür.yer.; Mustafa Ćeman, Bibliografija Bošnjačke Knjizevnosti, Zagreb 1994, s. 533, 589; Nusret Voloder, Citanka III. Razred Gimnazije, Sarajevo 1994, s. 407-413; Mahmud Traljić, Istaknuti Bošnjaci, Sarajevo 1998, s. 244-255; a.mlf., “In Memoriam. Prof. Hadήi Ali Ef. Nametak”, Anali GHB, XV-XVI (1990), s. 293-299; “Naši Suradnici”, Novi Behar, IV, Sarajevo 1930-31, s. 353-359; Muhamed Hadzijahić, “Alija Nametak: Gaševićev Bosanski Mevlud”, a.e., IX/9-13 (1935-36), s. 164-165; Vladimir Jurčić, “Pripovijedač Alija Nametak”, Narodna Uzdanica, XI, Sarajevo 1943, s. 83-90; Ljubomir Maraković, “Pripovijedački Rad Alije Nametka”, Napredak, Sarajevo 1944, s. 85-89; Alija Nametak, “Tri Rukopisa Makbuli-Arifa (Potur-Šahidije)”, Anali GHB, V-VI (1978), s. 145-164; Ivo Balentović, “Alija Nametak”, Marulic, XXI/2, Sarajevo 1988, s. 163-165.
Muhammed Aruçi