MÛSİKİ MECMUASI
Türkiye’de yayımı günümüzde de süren en uzun ömürlü mûsiki dergisi.
1 Mart 1948 tarihinde İstanbul’da Hüseyin Sadeddin Arel’in görüşleri doğrultusunda neşrine başlanan mecmua, 95-176. sayıları arasında Yeni Mûsiki Mecmuası, 224-246. sayılarında İleri Mûsiki Mecmuası adıyla çıkmıştır. Dergi neşrini uzun süre (sy. 1-400) aylık periyotlarla devam ettirmiş, 401-472. sayılar üç ayda bir yayımlanmış, 472. sayının ardından yayımına üç yıl ara verdikten sonra Mart 2005’te 473. sayı ile yeniden neşir hayatına dönmüştür. 13-192. sayıları İleri Türk Mûsikisi Konservatuvarı’nın yayın organı olarak çıkmıştır.
Mecmuanın ilk sayılarında Türk ve Batı müziğiyle ilgili makalelere yer verilirken zamanla ağırlık Türk mûsikisine kaymaya başlamış ve bir müddet sonra tamamen Türk mûsikisi makalelerinin yayımlandığı bir mecmua hüviyetini almıştır. Derginin yazı işleri müdürlüğünü sırasıyla A. İhsan Tayşılı, Lâika Karabey, Emin Karabey, Feridun Darbaz, Etem Ruhi Üngör, Mehmet Güntekin, Özgür Tarhan yapmıştır.
Türk ve Batı mûsikisi tarihi, makamlar, usuller, formlar, mûsikinin fizik ve edebî yönleri, ses sistemleri, çalgılar, biyografi, bibliyografya, klasik, dinî, askerî mûsikiyle halk mûsikisi ve folklor gibi konular etrafında şekillenen mecmuanın içeriği haber-aktüalite, röportaj, anket, tenkit ve polemiklerle desteklenip zaman zaman fotoğraflarla da zenginleştirilmektedir. Hüseyin Sadeddin Arel’in müzik politikasından müzik tarihine kadar pek çok makalesi bu mecmuada yayımlanmıştır. Sumer, eski Yunan, Hint, Arap ve Türk mûsikisine dair konuları içeren “Mûsiki Tarihi” ve “Armoni Dersleri”, Ebûishakzâde Esad Efendi’nin Atrabü’l-âsâr’ının bazı kısaltmalarla “Türk Bestekârlarının Tercemeihalleri” başlığı altında neşri (sy. 9-24) bunlar arasında sayılabilir. Arel bazı yazılarında Arı, Asma, Gerigören, Gülümser, Kimo, Nişancı, Susak Emre ve Tanık gibi takma adlar kullanmıştır. Yine başta, Arel’in Temmuz 1948’de kurulan İleri Türk Mûsikisi Konservatuvarı’nda verdiği ders notları olmak üzere bir kısım eserler Mûsiki Mecmuası’nda tefrika edildikten sonra kitap halinde neşredilmiştir. Arel’in 1-83. sayılarda aralıklarla tefrika edilen Türk Musikisi Nazariyatı Dersleri (İstanbul 1968; Ankara 1991, 1993) ve Türklük mecmuasının ardından Mûsiki Mecmuası’nın 16-58. sayılarında yayımlanan Türk Musikisi Kimindir? (İstanbul 1969; Ankara 1988) adlı kitaplar yanında Rauf Yektâ Bey’in Encyclopédie de la musique et dictionnaire de conservatoire’da adlı ansiklopedisinde yer alan “La Musique Turque” başlıklı maddesi Orhan Nasuhioğlu tarafından Türkçe’ye çevrilerek bu mecmuada tefrika edildikten sonra Türk Mûsikisi adıyla yayımlanmıştır (İstanbul 1986).
İlk sayısından itibaren neşrettiği notalarla Türk mûsikisi repertuvarına büyük katkıda bulunan Mûsiki Mecmuası’nda pek çok araştırma ve inceleme de yayımlanmıştır. Bunlardan bazıları şöylece sıralanabilir: Halil Can, “Türk Dinî Mûsikisi Ders Notları” (sy. 291-294, 296-297, 300, 308-309, 316), “Türk Mûsikisi Lügatı” (I, nr. 3-22) ve “Dinî Türk Mûsikisi Lügatı” (sy. 218-226); Yılmaz Öztuna, “Türk Mûsikisi Lügatı” (sy. 15-91); Etem Ruhi Üngör, “Halk Çalgılarımız Üzerine İnceleme Gezi Notları” (aralıklarla sy. 247-300); “Türkler’de Mûsiki Âletleri” (Hedwig Usbeck’in İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’nde hazırladığı mezuniyet tezi) (sy. 235-243, 245-260); Altan Araslı, “Azerbaycan, Kırım ve Tatar Mûsikisi” (sy. 259-282); Ali Ufkî Bey’in Hâzâ Mecmûa-i Sâz ü Söz adlı eserindeki güftelerin Cafer Ergin (aralıklarla sy. 233-324) ve Halil İbrahim Şener (aralıklarla sy. 373-407) tarafından Latin harflerine çevirisi.
Mecmuanın 1-300. sayılarının yazar adlarına göre fihristiyle (sy. 301-302) 1-364. sayılarının konu fihristi (sy. 365-368) yapılmış, ayrıca bazı özel sayılar çıkarılmıştır. Özel sayıların bir kısmı şunlardır: Mevlânâ (sy. 142), Halil Can (sy. 283-284, 2. bs., sy. 290), Karagöz Mûsikisi (sy. 310-311), İbn Sînâ (sy. 369), Rahmi Bey (sy. 376), Münir Nurettin Selçuk (sy. 379), Şevki Bey (Uşşak Şarkıları, sy. 387-388), Refik Fersan (sy. 392), Yektâ Akıncı (sy. 400), Osmanlı ve Mûsiki Özel Sayısı (sy. 465).
Bugüne kadar Mûsiki Mecmuası’nda en çok makale Etem Ruhi Üngör tarafından yazılmış, onu Lâika Karabey takip etmiştir. Çeşitli dönemlerde mecmuanın yazı kadrosunda yer almış diğer isimlerden bazıları şunlardır: Ali Rıza Avni, Ayhan Zeren, Bediî N. Şehsüvaroğlu, Cahit Atasoy, Cahit Öney, Cahit Öztelli, Cinuçen Tanrıkorur, Donald S. Hoffman, Edip Özışık, Ercüment Berker, Ekrem H. Karadeniz, Eugenia Popescu Judetz, Gültekin Oransay, Hakkı Süha Gezgin, Halil Bediî Yönetken, Hayri Yenigün, İhsan Hisarlı, İsmail Baha Sürelsan, Kemal Emin Bara, Kemal İlerici, Karl Signell, Kurt Reinhard, Mehmet Güntekin, Mesut Cemil, Mustafa Yeşil, Osman Şevki Uludağ, Sadi Yaver Ataman, Sabahattin Volkan, Salih Murat Uzdilek, Mehmet Suphi Ezgi, Süleyman Arısoy, Süreyya Agayeva, Tümer Çepni.
BİBLİYOGRAFYA:
Hüseyin Sadeddin Arel, Türk Mûsıkîsi Nazariyatı Dersleri (haz. Onur Akdoğu), Ankara 1991, hazırlayanın önsözü, s. XII; Haydar Sanal, “Arel, Hüseyin Sadeddin”, DİA, III, 353; Ferruh Gençer, “Musiki Yayımcılığı”, DBİst.A, V, 540.
Nuri Özcan