MÜLLER-WIENER, Wolfgang
(1923-1991)
Alman mimarlık tarihçisi ve arkeologu.
Gotha yakınlarındaki Friedrichswerth’te doğdu. Orta öğreniminin ardından yeni başlayan II. Dünya Savaşı sebebiyle askere alındı ve askerliğini deniz kuvvetlerinde yaptı (1940-1946). Savaştan sonra Karlsruhe Teknik Üniversitesi’nde mimarlık okudu; K. Wulzinger, O. Reuhter ve A. Tschira gibi hocalardan yapı tarihi dersleri aldı. 1951’de okulunu ve 1954’te Baden’deki erken sanayi yapılarıyla ilgili olarak hazırladığı doktora tezini tamamladı. 1952 yılından itibaren Suriye’de bazı arkeoloji kazılarına katıldı. 1955-1956’da kazandığı bir bursla Yakındoğu, İtalya ve Yunanistan’ın antik yerleşmelerine B. Andreae, E. Berger, J. Schafer, O. Lendle ve W. Nagel’le birlikte çıktıkları uzun bilimsel geziler yaptı.
1956’da İstanbul’daki Alman Arkeoloji Enstitüsü’ne uzman olarak tayin edildi; 1962 yılına kadar kaldığı şehrin tarihî yapılarını ve topografyasını yakından inceleme fırsatı buldu. 1962-1967 yılları arasında yürüttüğü Kahire’deki Alman Arkeoloji Enstitüsü’nün ikinci müdürlüğü sırasında şehrin tarihî dokusunu inceledi ve aynı zamanda Türkiye’deki araştırmalarını sürdürdü. 1965’te okuduğu üniversitede doçent, 1967’de profesör oldu. 1976’da Alman Arkeoloji Enstitüsü’nün müdürlüğüne tayin edilerek tekrar İstanbul’a geldi ve 1988 yılında emekli oluncaya kadar bu görevine devam etti. 1976-1986 yılları arasında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Klasik Arkeoloji Bölümü’nde mimarlık tarihi dersleri verdi. Bu sırada Milet ve Priene kazılarını yürüttü ve Batı Anadolu’daki Selçuklu ve Beylikler devri mimarisiyle ilgilendi. Emekli olduktan sonra Almanya’ya dönerek Darmstadt ve Frankfurt üniversitelerinde hocalık yapmayı sürdürmekle birlikte Türkiye ile alâkasını kesmeyip gerek yönettiği kazılar gerekse basılmış halini göremediği İstanbul Limanı hakkındaki son kitabı için sık sık geri geldi ve 25 Mart 1991’de İstanbul’da öldü. Birçok ödül sahibi olan ve çeşitli bilimsel kuruluşlara üye seçilen Müller-Wiener için Istanbuler Mitteilungen’in XXXIX. cildi armağan olarak yayımlanmıştır (1989).
Eserleri. 1. Burgen der Kreuzritter im Heiligen Land, auf Zypern und in der Âgäis (München-Berlin 1966; İngilizce’si: Castles of the Crusaders, London-New York 1966). Bodrum’dan Basra’ya kadar kırk beş civarında Haçlı kalesini inceler. 2. Panionion und Melie (Berlin 1967). Batı Anadolu’daki Panionion ve Melia kaleleri ve buralarda yapılan kazılar hakkındadır. 3. Bildlexikon zur Topographie Istanbuls. Byzantion-Konstantinupolis-Istanbul bis zum Beginn des 17. Jahrhunderts (Tübingen 1977; Türkçe’si: İstanbul’un Tarihsel Topoğrafyası: 17. Yüzyıl Başına Kadar Byzantion-Kostantinopolis-İstanbul [trc. Ülker Sayın], İstanbul 2001). Yazarın en önemli eseri olup İstanbul’un bütün tarihî yapılarını tek tek ele almaktadır. 4. Istanbul-Zeyrek. Studien zur Erhaltung eines traditionellen Wohngebietes (Hamburg 1982). Zeyrek ve Süleymaniye’nin eski dokusu ve bazı konakları üzerinedir. 5. Griechisches Bauwesen in der Antike (München 1988). Genel anlamda Antikçağ Grek yapı sanatına dair bir çalışmadır. 6. Die Häfen von Byzantion-Konstantinupolis-Istanbul (İstanbul 1994; Türkçe’si: Bizans’tan Osmanlı’ya İstanbul Limanı [trc. Erol Özbek], İstanbul 1998). Müller-Wiener’in ayrıca birçok kazı raporu, makalesi, tebliği ve Renate Schiele ile birlikte hazırladığı Istanbuler Alttag im 19. Jh. adlı bir de fotoğraf albümü (İstanbul 1988) bulunmaktadır (eserleri için ayrıca bk. Dennert-Feld, sy. 41 [1991], s. 17-24).
BİBLİYOGRAFYA:
Bibliographie der Deutschsprachigen Arabistik und Islamkunde (ed. Fuat Sezgin), Frankfurt 1993, XVI, 233; N. Ölçer, “Bir İstanbul Dostunun Ardından”, Cumhuriyet, İstanbul 20 Nisan 1991; W. Schirmer, “Wolfgang Müller-Wiener”, Architectura, XXI/1 (1991), s. 1-2; W. Koenigs, “In Memoriam Wolfgang Müller-Wiener”, Istanbuler Mitteilungen, sy. 41, Tübingen 1991, s. 13-16; M. Dennert - O. Feld, “Wolfgang Müller-Wiener Schriftenverseichnis”, a.e., s. 17-24; “Müller-Wiener, Wolfgang”, DBİst.A, VI, 19.
Ferudun Özgümüş