MEHMED RÂSİM AĞA
XIX. yüzyılın ilk çeyreğinde görev yapan Hassa başmimarı.
İnşa ve tamir kayıtlarında “es-Seyyid Mehmed” mührünü kullanan Mehmed Râsim Ağa’nın doğum ve ölüm tarihi bilinmemektedir. 9 Ağustos 1820 tarihinde Ali Rızâ Ağa’nın yerine tayin edildi (BA, Cevdet-Saray, nr. 1512). Tayin yazısında ismi Aksaraylı Hâce (Hoca) Mehmed Efendi şeklinde geçmektedir. Hoca unvanı sebebiyle mühendishânede bir müddet hocalık yapmış olduğu anlaşılmaktadır. Başmimarlığının ilk aylarında kullandığı “Bende Hâce Mehmed Sermi‘mârân-ı Hassa” imzasını bir süre sonra “Bende Mehmed Râsim Sermi‘mârân-ı Hassa” olarak değiştirmiş, ancak “Seyyid Mehmed” imzasını değiştirmemiştir.
Hassa başmimarlığını 1824 yılına kadar sürdüren Mehmed Râsim Ağa 1821’de Yedikule İmrahor İlyas Bey Camii tamiratını yapmış (TSMA, nr. D 5175), aynı yıl içinde Tersâne-i Âmire’de bir değirmen ve zahire ambarı inşa etmiştir (BA, Cevdet-Bahriye, nr. 5619). Yine Tersâne-i Âmire için Sultan II. Mahmud’un emriyle yeni bir havuzun inşasını daha sonra başmimar olacak Seyyid Abdülhalim Efendi ile birlikte gerçekleştirmiş, yapımına 13 Mart 1822’de başlanan havuz (BA, D.BŞM, nr. 8876) Abdülhalim Efendi’nin göreve başladığı 1824’te tamamlanmıştır. Galata Sarayı’nın yanmış olan camisini 25 Nisan 1822’de yeniden inşa edip sarayla birlikte etrafını düzenlemiştir (BA, Cevdet-Saray, nr. 1802).
Mehmed Râsim Ağa döneminde başmimarların ve mimar halifelerinin yeterli gelirlerinin olmadığı, bu sebeple geçim sıkıntısı içinde bulundukları gerekçesiyle mimarların binalardan aldıkları harç ve avâidler yeniden düzenlenmiştir (BA, HH, nr. 29125). Buna göre İstanbul’da suriçi, Eyüp, Üsküdar ve Boğaziçi’nde Rum, Ermeni ve yahudi tebaanın yaptıracağı büyük binalardan 120, orta büyüklükte binalardan 60 ve küçük binalardan 20 kuruş avâid alınması, tamiratlarda ise bu miktarların yarısının uygulanması kararlaştırılmıştır. Toplanan avâidin her ay onda sekizinin mimar halifelerine dağıtılması ve başmimarın harcamalarında kullanılmak üzere kale inşaları hariç mîrî ve evkaf binalarından binde beş oranında bir harç alınması uygun görülmüştür.
BİBLİYOGRAFYA:
TSMA, D. 5175, 1236/1820-21; BA, Cevdet-Bahriye, nr. 5619; BA, D.BŞM, nr. 8876; BA, Cevdet-Saray, nr. 1512, 1802; BA, HH, nr. 29125, 1237 /1821-22; Mustafa Cezar, “Sanatta Batıya Açılış Döneminde Mimarlar”, 9. Milletler Arası Türk Sanatları Kongresi, Ankara 1995, I, 479-488; a.mlf., “19. Yüzyılda Önemli İşlere İmzasını Atmış Bir Mimarımız: Abdülhalim Bey”, 19. Yüzyıl İstanbul’unda Sanat Ortamı, İstanbul 1996, s. 95-108; M. Zarif Orgun, “Hassa Mimarları”, Arkitekt, sy. 12, İstanbul 1938, s. 334-340; Ahmet Vefa Çobanoğlu, “Osmanlı’da Baş Mimarlar”, Türk Dünyası Kültür Atlası: Osmanlı Dönemi, İstanbul 2002, IV, 250-326; a.mlf., “Mehmed Rasim Efendi”, Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul 1999, II, 176.
Selman Can