MEHMED EMİN EFENDİ, Sâlihefendizâde
(ö. 1191/1777)
Osmanlı şeyhülislâmı.
1117’de (1705) Edirne’de doğdu. II. Mustafa’nın Anadolu kazaskerliği pâyesiyle imamı olan Topkapılı Sâlih Efendi’nin oğludur. Miyop olması sebebiyle gözlük kullandığı için Camgöz lakabıyla da anılır. Tahsilini medresede ve özel hocalardan tamamladıktan sonra on beş yaşında müderris oldu (1132/1720). Çeşitli müderrislik ve kadılıklarda bulundu. 1160’ta (1747) Selânik, 1166’da (1753) Şam, 1171’de (1758) Medine, 1174’te (1761) İstanbul kadısı oldu.
1181’de (1767) önce Anadolu kazaskerliği pâyesini aldı, 1184’te (1770) bilfiil kazaskerliğe getirildi. 1188’de (1774) Rumeli kazaskeri oldu. Bu görevdeyken 29 Cemâziyelevvel 1189’da (28 Temmuz 1775) İvazpaşazâde İbrâhim Beyefendi yerine şeyhülislâmlığa tayin edildi. Bir yıl dört ay bu görevde kaldıktan sonra idaredeki gevşekliği, hatta kendi maiyetindekilere bile söz geçirememesi sebebiyle 19 Şevval 1190’da (1 Aralık 1776) azledildi ve İstanbul’dan uzaklaştırılarak Bursa’ya gönderildi. 4 Muharrem 1191’de (12 Şubat 1777) vefat etti ve Emîr Buhârî Camii hazîresine defnedildi. Şem‘dânizâde Süleyman Efendi, onun 130 mülâzımın müderrislik imtihanı sırasında azledilip Üsküdar’daki konağına nakledildiğini, azil sebebinin çok olduğunu, artık müsamaha gösterilir tarafı kalmadığını, adamlarının uygunsuz işler yaptıklarını ifade eder (Müri’t-tevârîh, III, 43). Diğer kaynaklarda cömertliği, dostlarına ve fakirlere yardımı, ayrıca vefakâr tavırlarıyla anılır. Çarşamba’da Murad Molla Tekkesi’ne “nânbahâ” ve “hatm-i hâcegân” ücretleri, Topkapı’da evinin yakınındaki Ahmed Paşa Camii görevlilerine ücretler ve medresede kalanlara yine nânbahâ adıyla vakıflar tahsis ettiği bilinmektedir.
Bazı kaynaklarda yemek meraklısı olduğu, zaman zaman padişah için de yemek hazırlatıp gönderttiği belirtilir. Devlet memurlarının ramazan ayında Bâbıâli’deki iftarlarının ertesi günü şeyhülislâm konağında iftara katılmaları onun döneminde âdet haline gelmiştir. Kendisinin oldukça muğlak ibareli on beş varaklık yazma halinde bir biyografi risâlesi bulunmaktadır (Süleymaniye Ktp., Esad Efendi, nr. 3380). Kaynaklarda herhangi bir eserinden bahsedilmemektedir.
BİBLİYOGRAFYA:
Salihzâde Muhammed Emin Efendi Terceme-i Hali, Süleymaniye Ktp., Esad Efendi, nr. 3380; Şem‘dânîzâde, Müri’t-tevârîh (Aktepe), III, 43; Devhatü’l-meşâyih, s. 106; Cevdet, Târih, II, 48-49; İlmiyye Salnâmesi, s. 543-545 (iki fetva örneği); Danişmend, Kronoloji, V, 144.
Mehmet İpşirli