MECMÛU FETÂVÂ
(مجموع فتاوى)
Takıyyüddin İbn Teymiyye’nin (ö. 728/1328) çeşitli eser ve fetvalarını bir araya getiren külliyat.
Abdurrahman b. Muhammed b. Kāsım tarafından oğlu Muhammed’in yardımıyla hazırlanan derlemede İbn Teymiyye’nin muhtelif kitapları, risâleleri ve fetvaları yer almaktadır. Abdurrahman b. Muhammed, 1340 (1922) yılından itibaren Mekke’deki Mektebetü’l-Haremi’l-Mekkî, Dımaşk’taki Dârü’l-kütübi’z-Zâhiriyye ve bazı özel kütüphaneler, Halep’teki Mektebetü’l-evkāf, Bağdat’taki Mektebetü’l-evkāf ve çeşitli şahıs kütüphaneleri, Kahire’deki Dârü’l-kütübi’l-Mısriyye, Paris’teki Bibliothèque Nationale’de ulaşabildiği eser ve fetvaları derlemiş, oluşan külliyat, Melik Suûd b. Abdülazîz’in malî desteğiyle otuz beş cilt halinde tahkiksiz bir şekilde neşredilmiştir (Riyad 1381-1386/1961-1967). Ardından bu baskıya Muhammed b. Abdurrahman tarafından düzenlenmiş konu fihristi yanında ilim, sanat ve meslekler; şahıslar; millet, fırka, taife, tarikat ve mezhepler; kitaplar, yer isimleri vb. dizinlerden oluşan iki ciltlik fihrist eklenmiştir (el-Fehârisü’l-Ǿâmme ve’t-taķrîb li-MecmûǾi fetâvâ, Mekke 1389). Rabat (1401/1981) ve Riyad’da (1412/1991) birer ofset baskısı yapılan külliyatı son olarak Âmir el-Cezzâr ile Enver el-Bâz tahkik ve hadisleri tahrîc ederek MecmûǾatü’l-fetâvâ adıyla yayımlamışlardır (yirmi ciltte otuz yedi cilt, Mansûre-Riyad 1418/1997). Mecdî b. Mansûr b. Seyyid eş-Şevrî, el-Ĥâvî fî taħrîci eĥâdîŝi MecmûǾi’l-fetâvî adlı fihristinde (Beyrut 1415/1995) MecmûǾu fetâvâ’nın hadislerini alfabetik sırayla tahrîc etmiştir.
Derlemede yer alan 150’ye yakın eser ve pek çok fetva usûlü’d-dîn (I-VIII), mantık (IX), ahlâk (X), tasavvuf (XI), Kur’an (XII-XIII), tefsir (XIV-XVII), hadis (XVIII), fıkıh usulü (XIX-XX) ve fıkıh (XXI-XXXV) olmak üzere ilim dallarına göre tasnif edilmiştir. Fıkıh konularına dair fetvalar müteahhir Hanbelî fakihlerinin eserlerinin tertibine göre düzenlenmiştir. İbn Teymiyye’nin çalışmalarının bir kısmı ilk defa bu külliyat içinde basılmış ve daha sonra müstakil neşirlere konu teşkil etmiştir. MecmûǾu fetâvâ’nın bazı ciltleri de nâşirlerin koyduğu farklı başlıklarla yeniden basılmıştır. Meselâ V ve VI. ciltler Kitâbü’l-Esmâǿ ve’ś-śıfât (nşr. Mustafa Abdülkādir Atâ, I-II, Beyrut 1418/1998), VIII. cilt el-Ķażâ ve’l-ķader (nşr. Ahmed Abdürrahîm es-Sâyih - Seyyid el-Cümeylî, Beyrut 1411/1991), XVIII. cilt (s. 5-385) Ǿİlmü’l-ĥadîŝ (nşr. Mûsâ Muhammed Ali, Beyrut 1405/1985), XXVIII. cilt el-Cihâd (bir ciltte iki cilt, nşr. Abdurrahman Umeyre, Beyrut 1411/1991) adıyla tahkikli bir şekilde neşredilmiştir. Külliyat içindeki diğer bir kısım eserler ise daha önce müstakil olarak veya MecmûǾatü’r-resâǿili’l-kübrâ (I-II, nşr. Hasan el-Feyyûmî İbrâhim, Kahire 1323, 1341, 1385/1966; nşr. Muhammed Hâmid el-Fıkī, Cidde 1368), MecmûǾatü’r-resâǿil ve’l-mesâǿil (iki ciltte beş cilt, nşr. M. Reşîd Rızâ, Kahire 1341-1349; Beyrut 1403/1983; nşr. M. Reşîd Rızâ - M. el-Enver Ahmed el-Biltâcî, Resâǿil ve fetâvâ şeyħilislâm adıyla, Kahire 1412/1992; ǾArşu’r-raĥmân adıyla, I-II, Riyad 1419/1999), el-Fetâva’l-kübrâ (I-V, Kahire 1326, 1329; nşr. Haseneyn Muhammed Mahlûf, I-V, Kahire 1384/1965) gibi derlemelerde yayımlanmıştır. MecmûǾu fetâvâ’da yer almayan bazı risâleler CâmiǾu’r-resâǿil isimli derlemede bir araya getirilmiştir (nşr. Muhammed Reşâd Sâlim, I-II, Kahire 1389/1969, 1984; Cidde 1405/1984). Eser, Tevhid Yayınları tarafından İbn Teymiye Külliyatı adıyla Türkçe’ye çevrilmeye başlanmış ve ilk sekiz cildi neşredilmiştir (İstanbul 1986-2003). Tercüme edilen kısımdaki bazı risâlelerin daha sonra müstakil baskıları da yapılmıştır.
Cengiz Kallek