MA‘N b. ÎSÂ
(معن بن عيسى)
Ebû Yahyâ Ma‘n b. Îsâ b. Yahyâ b. Dînâr el-Kazzâz el-Eşcaî (ö. 198/814)
İmam Mâlik’in talebesi.
130 (748) yılından sonra doğdu. İpek dokumacılığıyla uğraştığı için “Kazzâz” lakabıyla, Benî Eşca‘ın mevlâsı olduğu için “Eşcaî” nisbesiyle anılmıştır. Medine’de yaşadı. İmam Mâlik’ten başka İbn Ebû Zi’b, İbrâhim b. Tahmân, İshak b. Yahyâ, Ebü’l-Gusn Sâbit b. Kays el-Medenî, Muâviye b. Sâlih, Mahreme b. Bükeyr el-Eşca‘ gibi şahıslardan rivayette bulundu. Kendisinden İmam Şâfiî, Ali b. Medînî, Ahmed b. Hanbel, Ebû Hayseme Züheyr b. Harb, Abdullah b. Zübeyr el-Humeydî, Ebû Bekir Abdullah b. Ebû Şeybe, Sahnûn, Muhammed b. Hâris el-Bezzâr, Yahyâ b. Maîn gibi âlimler hadis rivayet ettiler. İmam Mâlik’in özel ilgi gösterdiği talebelerindendi. Mâlik mescide çıktığında ona tutunurdu; bu sebeple kendisine “Mâlik’in bastoncuğu” denmiştir. Mâlik’in en güvenilir râvilerinden olup el-Muvaŧŧaǿı rivayet etmiştir. Halife Hârûnürreşîd ve oğulları İmam Mâlik’ten el-Muvaŧŧaǿı dinlerken kitabı Ma‘n b. Îsâ’nın okuduğu kaydedilir. İmam Mâlik’in kendisine olan güveni hususunda Ma‘n şöyle der: “Mâlik soran ben olmadıkça Iraklılar’a hadis nakletmezdi. el-Muvaŧŧaǿdaki bütün hadisleri benim ona arzettiklerim müstesna Mâlik’ten semâ yoluyla aldım. Kendisine sorduklarım hariç hadis dışındaki şeylerin hepsini ona arzettim.” Ali b. Medînî de, “Ma‘n bize Mâlik’ten işittiği kırk bin mesele nakletti” demiştir (Zehebî, IX, 305-306). Ebû Hâtim er-Râzî, Mâlik’in öğrencileri içinde hâfızası en güçlü ve en güveniliri kabul ettiği Ma‘n’ı Abdullah b. Nâfi‘ es-Sâiğ ve İbn Vehb’e tercih ettiğini söyler. İbn Habîb onu Medine’de fıkıh konusunda Mâlik’e halef olanlar arasında sayar. Ma‘n 198 yılının Şevval ayında (Haziran 814) Medine’de vefat etti. Ebû Îsâ et-Tirmizî, Ma‘n’ın Mâlik’ten çok sayıda rivayetine el-CâmiǾu’ś-śaĥîĥ’inde yer vermiş, Buhârî ve Müslim de kendisinden tahrîcde bulunmuştur.
BİBLİYOGRAFYA:
İbn Sa‘d, eŧ-Ŧabaķāt, V, 437; Yahyâ b. Maîn, et-Târîħ, III, 174; Buhârî, et-Târîħu’l-kebîr, VII, 390-391; İbn Ebû Hâtim, el-Cerĥ ve’t-taǾdîl, VIII, 227; İbn Mencûye, Ricâlü Śaĥîĥi Müslim (nşr. Abdullah el-Leysî), Beyrut 1407/1987, II, 252; İbn Abdülber, et-Temhîd, Muhammediye 1387, VIII, 316; Hatîb, Târîħu Baġdâd, VIII, 466; IX, 427; Bâcî, et-TaǾdîl ve’t-tecrîĥ li-men ħarrece lehü’l-Buħârî fi’l-CâmiǾi’ś-śaĥîĥ (nşr. Ebû Lübâbe Hüseyin), Riyad 1406/1986, II, 700, 726; İbnü’l-Kayserânî, Teźkiretü’l-ĥuffâž (nşr. Hamdî b. Abdülmecîd b. İsmâil es-Selefî), Riyad 1415/1994, I, 332; Kādî İyâz, Tertîbü’l-medârik, I, 367-369; Mizzî, Tehźîbü’l-Kemâl, XXVIII, 335-339; Zehebî, AǾlâmü’n-nübelâǿ, IX, 304-306, 461; X, 263; Süyûtî, Ŧabaķātü’l-ĥuffâž (Lecne), I, 144-145.
Orhan Çeker