KORKÎS AVVÂD

(كوركيس عوّاد)

(1908-1992)

Irak kültür tarihine dair çalışmalarıyla tanınan âlim.

Musul’da doğdu. Geçimini marangozlukla sağlayan hıristiyan bir ailenin çocuğudur. Babası Hannâ, aile mesleğini geliştirerek tambur ve ud yapımına yöneldiğinden Avvâd (udcu) lakabıyla tanınmıştı. Korkîs Avvâd öğrenimine Musul’da başladı. Bağdat’ta Dârülmuallimîn’den mezun olduktan (1926) sonra on yıl öğretmenlik yaptı. Ardından Bağdat’taki Tarihî Eserler Dairesi müdürlüğüne, bir süre sonra da Irak Müzesi Kütüphanesi müdürlüğüne tayin edildi ve kütüphaneyi kısa sürede düzenleyip geliştirdi. Bu görevden ayrıldığında kütüphanedeki kitap sayısı 60.000’e yükselmişti. Korkîs, resmî görevle gönderildiği Amerika’da Şikago Üniversitesi’nde kütüphanecilik dersleri verdi. Arapça yazmaları tesbit etmek üzere çeşitli ülkelerde çalışmalar yaptı. Ardından Bağdat’taki Müstansıriyye Üniversitesi Kütüphanesi müdürlüğüne getirildi, bu görevi sırasında kütüphanenin fihrist ve kataloglarını hazırladı. Bağdat,


Dımaşk ve Amman dil akademileriyle Hindistan İlim Akademisi’ne üye seçilen Korkîs Bağdat’ta vefat etti.

Korkîs Avvâd, Anistâs el-Kermilî’nin sadık bir öğrencisi olmuş, onun ölümünden sonra Ya‘kūb Serkîs’ten istifade etmiştir. Bağdat’taki Mektebetü’l-müsennâ yayınevinin sahibi Kāsım Receb ile aralarında sağlam bir dostluk kurulmuş, birçok âlim ve şarkiyatçı ile onun vasıtasıyla tanışmıştır. Kāsım Receb’in çıkardığı Mecelletü’l-Mektebe ve diğer dergilerde çok sayıda bilimsel makalesi yayımlanmıştır. Kardeşi Mîhâîl de değerli bir âlimdir.

Eserleri. Korkîs’in çeşitli alanlarda altmış kadar eseri bulunmaktadır. Başlıca eserleri şunlardır: Nübeź târîħiyye fî uśûli esmâǿi’l-emkineti’l-ǾIrâķıyye ve fevâǿidi hâźe’l-baĥŝ (Bağdad 1952); el-Maħŧûŧâtü’l-ǾArabiyye fî Mektebeti’l-Metĥafi’l-ǾIrâķī bi-Baġdâd (I-II, Bağdad 1957); el-Maħŧûŧâtü’l-edebiyye fî Mektebeti’l-Metĥafi’l-ǾIrâķī (Bağdad 1958); el-Mebâĥiŝü’l-luġaviyye fî müǿellefâti’l-ǾIrâķıyyîne’l-muĥdeŝîn 1800-1965 (Bağdad 1965); Uśûlü esmâǿi’l-mevâżıǾi’l-ǾIrâķıyye (Kahire 1967); Muśŧalaĥâtü Ǿilmi’l-cirâĥât ve’t-teşrîĥ (Bağdad 1968); Muśŧalaĥâtü muķāvemeti’l-mevâd ve hendeset isâleti’l-mâǿ (Bağdad 1968); MuǾcemü’l-müǿellifîne’l-ǾIrâķıyyîn fi’l-ķarneyni’t-tâsiǾ Ǿaşere ve’l-Ǿışrîn 1800-1969 (I-III, Bağdad 1969); el-Ħalîl b. Aĥmed el-Ferâhîdî: Ĥayâtüh ve âŝâruh fi’l-mevâciǾi’l-ǾArabiyye ve’l-ecnebiyye (Bağdad 1392/1972, kardeşi Mîhâîl ile birlikte); Sîbeveyhi İmâmü’n-nüĥât fî âŝâri’d-dârisîne ħilâle iŝney Ǿaşere ķarnen (Bağdad 1398/1978); Meśâdirü’t-türâŝi’l-Ǿaskerî Ǿinde’l-ǾArab (I-III, Bağdad 1401/1981; askerlik, savaş, savaş alet ve silâhlarına dair 6733 Arapça ve 837 adet diğer dillerde yazılmış eser yazma nüshaları ve baskılarıyla incelenmiştir); Aķdemü’l-maħŧûŧâti’l-ǾArabiyye fi’l-mektebâti’l-Ǿâlemi’l-mektûbe münźü śadri’l-İslâm ĥattâ seneti 500 (1106) (I-II, Bağdad 1982); Ħazâǿinü’l-kütübi’l-ķadîme fi’l-ǾIrâķ münźü aķdemi’l-Ǿuśûr ĥattâ seneti 1000 li’l-hicreti (Beyrut 1406/1986); Meśâdirü’n-nebâtâti’ŧ-ŧıbbiyye Ǿinde’l-ǾArab (Bağdad 1406/1986; eserde şifalı bitkilere dair Arapça 631 kaynak yazmalarının bulunduğu kütüphaneler, basıldığı yer ve tarihleriyle tanıtılmıştır); Edebü’r-resâǿil beyne’l-Âlûsî ve’l-Kermelî (Beyrut 1407/1987, kardeşi Mîhâîl ile birlikte; Mahmûd Şükrî el-Âlûsî ile Anistâs el-Kermelî arasında yazışılmış olan dil, tarih, kültür, edebiyat, uygarlık, yazma ve basma eserler gibi konulara dair 542 mektubun tahkikidir; diğer eserleri ve yaptığı neşirler için bk. Korkîs Avvâd, MuǾcem, III, 62-66; a.mlf., eź-Źeħâǿirü’ş-Şarķıyye, I, 43-124; Celîl Atıyye, VII-VIII [1990], s. 131-159).

BİBLİYOGRAFYA:

C. Avvâd, MuǾcemü’l-müǿellifîne’l-ǾIrâķıyyîn, Bağdad 1969, III, 62-66; a.mlf., eź-Źeħâǿirü’ş-Şarķıyye (haz. Celîl Atıyye), Beyrut 1999, I, 17-124; Mahmûd M. Tanâhî, Medħal ilâ târîħi neşri’t-türâŝi’l-ǾArabî, Kahire 1405/1984, s. 223; İbrâhim es-Sâmerrâî, Mecâlisü Baġdâd, Bağdad 1985, s. 198-202; Hamîd el-Matbaî, “Korkîs ǾAvvâd fî sîretih”, AǾlâmü’l-edeb fi’l-ǾIrâķı’l-ĥadîŝ, London 1994, II, 533-535; Ahmed el-Alâvine, Źeylü’l-AǾlâm, Cidde 1418/1998, s. 159; M. Hayr Ramazan Yûsuf, Tetimmetü’l-AǾlâm, Beyrut 1418/1998, II, 27-28; Nizâr Abâza - M. Riyâz el-Mâlih, İtmâmü’l-AǾlâm, Beyrut 1999, s. 212-213; Celîl Atıyye, “Bibliyogrâfyâ Korkîs ǾAvvâd”, Etudes orientales, VII-VIII, Paris 1990, s. 131-159; a.mlf., “Korkîs ǾAvvâd: Râǿidü’d-dirâsâti’l-bibliyoġrâfiyye”, ǾÂlemü’l-kütüb, XIV/1, Riyad 1413/1993, s. 2-12.

Mahmûd el-Arnaût