KASUMOVİÇ, İsmet
(1948-1995)
Boşnak asıllı âlim.
19 Temmuz 1948’de Travnik (Bosna-Hersek) yakınındaki Pode köyünde doğdu. Orta öğrenimini Saraybosna’daki Gazi Hüsrev Bey Medresesi’nde, yüksek öğrenimini Küveyt Üniversitesi Arap Dili ve Pedagoji Bölümü’nde tamamladı. 1973’te Bosna-Hersek’e dönerek Gazi Hüsrev Bey Medresesi’nde ders verdi. 1976’da Saraybosna Şarkiyat Enstitüsü’nde asistan olarak çalıştı. Saraybosna Üniversitesi Felsefe Fakültesi Felsefe ve Sosyoloji Bölümü’nde İslâm ve Arap felsefesinde hiçlik (nihilitet) problemini incelediği yüksek lisans tezini tamamladıktan sonra (1979) aynı fakültede Bosnevî Ali Dede ve onun felsefî-tasavvufî görüşlerine dair teziyle doktor unvanını aldı ve Saraybosna Şarkiyat Enstitüsü’ne tayin edildi. 1980-1983 yıllarında Saraybosna yakınındaki Rajlovac Hava Kuvvetleri Teknik Askerî Akademisi’nde Arapça hocası olarak çalıştı. 1984-1986’da Priştine Üniversitesi Felsefe Fakültesi Şarkiyat Filolojisi Bölümü’nde Arapça dersleri verdi. Ayrıca 1981’den itibaren görev yapacağı Saraybosna İlâhiyat Fakültesi’nde tasavvuf okuttu; Ahmed İsmailoviç’in vefatından (1988) sonra aynı fakültede İslâm felsefesi derslerine de girmeye başladı. 1992’de fakültenin kadrolu öğretim üyesi oldu ve bu görevini 1995 yılına kadar sürdürdü. Bosna-Hersek savaşı esnasında bir süre Preporod adlı dinî gazetenin başyazarlığını da yapan Kasumoviç 11 Şubat 1995’te Saraybosna’da vefat etti. Kasumoviç’in, yayımlandığı çok sayıdaki makalelerinden Sırpça, Hırvatça, Boşnakça, Arapça ve Türkçe bildiği anlaşılmaktadır. Geniş yayın faaliyeti yanında bilhassa Saraybosna, Zagreb ve İstanbul gibi şehirlerde düzenlenen sempozyumlara yaptığı katkılar sayesinde ilmî çevrelerin ilgisini çekmiştir.
Eserleri. 1. Problem Nihiliteta u Arapsko-Islamskoj Filozofiji. Henüz neşredilmemiş yüksek lisans tezidir. 2. Filozofsko-Sufijsko Ucenje Ali Dede Bosnjaka. Yine yayımlanmamış olan doktora tezidir. 3. Skolstvo i Obrazovanje u Bosanskom Ejaletu za Vrijeme Osmanske Uprave (Mostar 1999). Osmanlı dönemine ait Bosna eyaletinde eğitim ve öğretim tarihini içeren eser Mostar İslâm Kültür Merkezi tarafından neşredilmiştir. 4. Tefsir Ibn-Kesir (Sarajevo 2000). Ebü’l-Fidâ İbn Kesîr’e ait Tefsîrü’l-Ķurǿân’ın I. cildinin Bosnakça’ya yapılan tercümesidir.
İsmet Kasumoviç çeşitli makalelerinde özellikle İslâm felsefesi, tasavvuf, Osmanlı dönemi Bosna tarihi ve kültürü konularına ağırlık vermiştir. Onun İslâm düşüncesindeki varlık ve hiçlik kavramları, yaratılış, bilgi, ahlâk, İbn Miskeveyh’in felsefesi, Mûsâ b. Meymûn’un dinî ve felsefî görüşleri, Muhammed Abduh’un modernist düşüncesi, Bosnevî Ali Dede’nin felsefesi, Osmanlı dönemi tasavvuf tarihi vb. konularda yayımlanmış seksenden fazla makalesi bulunmaktadır. Bu makaleler Anali GHB, Dijalog, Glasnik UNESCO, Glasnik VIS, Islamska Misao, Kabes, Odjek, POF, Pregled, Preporod, Takvim, Zbornik Radova Islamskog Teoloskog Fakulteta, Zbornik Radova Zavicajnog Muzeja u Travniku, Zemzem, Znak Bosne, Zivot gibi dergi ve yıllıklarda neşredilmiştir (geniş bilgi için bk. Kasumović, XLIV-XLV/1994-95 [1996], s. 447-452).
BİBLİYOGRAFYA:
Mustafa Ćeman, Bibliografija Bošnjačke Knjizevnosti, Zagreb 1994, s. 381, 430, 469; “Ismet Kasumović (1948-1995)”, Gazi Husrev-Begova Medresa u Sarajevu-450 Generacija, Sarajevo 2000, s. 119; Esad Duraković, “In Memoriam-Dr. Ismet Kasumović (1948-1995)”, POF, XLII-XLIII/1992-93 (1995), s. 12-14; Azra Kasumović, “Bibliografija Radova Dr. Ismeta Kasumovića”, a.e., XLIV-XLV/1994-95 (1996), s. 447-452; a.mlf., “Bilješka o Dr. Ismetu Kasumoviću”, Sarajevo 2001 (fotokopisi İSAM Dokümantasyon Servisi’ndedir).
Muhammed Aruçi