KARAZA b. K‘B
(قرظة بن كعب)
Ebû Amr (Ebû Ömer) Karaza b. Kâ‘b b. Sa‘lebe el-Hazrecî (ö. 41/661)
Valilik ve kumandanlık yapan sahâbî.
Annesi Huleyde (Cündübe) bint Sâbit’in de sahâbî olduğu belirtilmektedir. Uhud Gazvesi’ne ve daha sonraki gazvelere katıldı. Hz. Ömer tarafından ensardan on kişilik bir irşad heyetiyle birlikte Kûfe’ye gönderilen Karaza buraya yerleşti. Kûfe kadısı Abdullah b. Mes‘ûd, Müseylimetülkezzâb taraftarlarından İbnü’n-Nevvâha el-Hanefî’nin ölüm cezasını ona infaz ettirdi. Ebû Mûsâ el-Eş‘arî, Râmhürmüz ve Tüster’in fethinde (20/641) süvari birliklerinin başına Karaza’yı getirdi. 23 (644) yılında Rey’i ve muhtemelen aynı tarihte Hemedan şehrini ikinci defa fethetti. Cemel Vak‘ası’ndan önce Hz. Ali, Ebû Mûsâ’yı Kûfe valiliğinden azlederek yerine Karaza’yı getirip oğlu Hasan ve Ammâr b. Yâsir ile Kûfe halkını muhaliflerine karşı savaşa hazırlamasını istedi. Sıffîn Savaşı’na giderken Kûfe valiliğine Ebû Mes‘ûd el-Bedrî el-Ensârî’yi vekil bırakarak Karaza’yı beraberinde götürdü. Karaza bu savaşta ensarın başında onların bayrağını taşıdı. Sıffîn’den sonra Kûfe valiliği görevini sürdüren Karaza, Hz. Ali’nin bütün mücadelelerinde onun yanında bulundu. Muâviye döneminin ilk günlerinde vefat etti. Onun 40 (660) yılında Kûfe valisi iken öldüğü ve cenaze namazını Hz. Ali’nin kıldırdığı da kaydedilmiştir.
Hz. Peygamber’in düğünlerde şarkı söylemeye izin verdiğine dair hadis Ebû Mes‘ûd el-Bedrî ile Karaza’dan rivayet edilmiş (Nesâî, “Nikâĥ”, 80), Karaza’nın Hz. Ömer’den yaptığı bir rivayette ise halifenin irşad heyetini Kûfe’ye gönderdiği gün kendilerini Medine yakınındaki Sırâr mevkiine kadar uğurladığı, yeni müslüman olan Kûfeliler henüz Kur’an’ı doğru okuyamadıkları için onların daha çok Kur’an’a önem vermelerini sağlamak maksadıyla az hadis rivayetinde
bulunmalarını tavsiye ettiği belirtilmiştir (Dârimî, “Muķaddime”, 28; İbn Mâce, “Muķaddime”, 3). Karaza’dan Âmir b. Sa‘d b. Ebû Vakkās ile Şa‘bî hadis rivayet etmiş olup efendi ile kölesi arasında yapılan mükâtebe anlaşmasının ilk örneklerinden birinin kölesi Süfyân’la yaptığı 70.000 dirhemlik anlaşma ile Karaza’ya ait bulunduğu belirtilmektedir. Karaza’nın iki oğlundan Amr, Kerbelâ’da Hz. Hüseyin’in yanında yer alarak hayatını kaybetmiş, diğer oğlu ise aynı olayda karşı safta Ömer b. Sa‘d b. Ebû Vakkās’ın kumandasında savaşmıştır.
BİBLİYOGRAFYA:
Dârimî, “Muķaddime”, 28; Müslim, “Cenâǿiz”, 28; Ebû Dâvûd, “Cihâd”, 154; İbn Mâce, “Muķaddime”, 3; Tirmizî, “Cenâǿiz”, 23, 25; Nesâî, “Nikâĥ”, 80; İbn Sa‘d, eŧ-Ŧabaķāt, VI, 17; VIII, 369; Belâzürî, Fütûĥu’l-büldân, Beyrut 1987, s. 446, 535; İbn Kānî‘, MuǾcemü’ś-śaĥâbe (nşr. Hamdî Demirdâş Muhammed), Mekke 1418/1998, XII, 4403-4407; İbn Hazm, Cemhere, s. 365; Hatîb, Târîħu Baġdâd, I, 185; İbn Abdülber, el-İstîǾâb, III, 265-268; İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-ġabe, IV, 399-400; a.mlf., el-Kâmil, III, 23-24, 260, 365, 403; Mizzî, Tehźîbü’l-Kemâl, XXIII, 563-566; İbn Hacer, el-İśâbe, III, 231-232; a.mlf., Tehźîbü’t-Tehźîb, VIII, 369.
Asri Çubukçu