KABBÂNÎ, Ebû Ali
(أبو علي القبّاني)
Ebû Alî el-Hüseyn b. Muhammed b. Ziyâd el-Kabbânî en-Nîsâbûrî (ö. 289/902)
Hadis hâfızı.
210 (825) yılı civarında doğdu. “Kantarcı” anlamına gelen Kabbânî lakabıyla anılması dedesinin ödünç olarak verdiği kantarı sebebiyledir (Sem‘ânî, X, 43). Tahsil için İshak b. Râhûye, Amr b. Zürâre gibi hemşehrileriyle birlikte uzun süre Horasan, Haremeyn ve Irak bölgelerine seyahat ederek Sehl b. Osman el-Askerî, Ebû Bekir İbn Ebû Şeybe, Süreyc b. Yûnus, Ahmed b. Menî‘, Buhârî gibi âlimlerden faydalandı. Buhârî başta olmak üzere Yahyâ b. Muhammed el-Anberî, İbnü’ş-Şarkī, İbnü’l-Ahrem, Nîşâbur Kadısı Yahyâ b. Mansûr ve Da‘lec b. Ahmed kendisinden istifade edenlerden bazılarıdır. Rivayet ettiği hadisleri ve râvilerin adlarını iyi ezberlemesiyle tanınan Kabbânî, devrinin önde gelen hadis hâfızlarından biri ve Müslim’den sonra etrafında en çok âlimin toplandığı bir şahsiyet olarak kabul edilmiştir. Buhârî Nîşâbur’a geldiğinde ve mihne olayının yaşandığı bir sırada onun derslerini aksatmadan takip etmiş, Buhârî de kendisinden rivayette bulunmuştur (“Ŧıb”, 3). Buhârî’nin “haddesenî el-Hüseyn” diye zikrettiği hocasının Hüseyin b. Ca‘fer el-Bîkendî olabileceği ileri sürülmüşse de onun Kabbânî olduğu görüşü daha ağır basmaktadır (Kelâbâzî, I, 175; Zehebî, Teźkiretü’l-ĥuffâž, II, 681; İbn Hacer, Fetĥu’l-bârî, X, 137).
Kızından olma torunu Ebû Muhammed Abdullah b. Ahmed el-Hasîrî, Kabbânî’nin 289’da (902) vefat ettiğini, namazını Muhammed b. İbrâhim el-Bûşencî’nin kıldırdığını ve Makberetü Hüseyin b. Muâz’da defnedildiğini söylemektedir (İbn Hacer, Tehźîbü’t-Tehźîb, I, 540). Kaynaklarda Kabbânî’nin el-Müsned, el-Künâ, EtbâǾu’l-etbâǾ, et-Târîħ gibi eserleri zikredilmekteyse de bunların günümüze ulaşıp ulaşmadığı bilinmemektedir.
BİBLİYOGRAFYA:
Buhârî, “Ŧıb”, 3; Kelâbâzî, Ricâlü Śaĥîĥi’l-Buħârî, I, 175; Hatîb el-Bağdâdî, es-Sâbıķ ve’l-lâhiķ (nşr. Muhammed b. Matar ez-Zehrânî), Riyad 1402/1982, s. 187; Sem‘ânî, el-Ensâb, X, 43-44; İbn Asâkir, el-MuǾcemü’l-müştemil, s. 106; Mizzî, Tehźîbü’l-Kemâl, VI, 476-478; Zehebî, Teźkiretü’l-ĥuffâž, II, 680-682; a.mlf., AǾlâmü’n-nübelâǿ, XIII, 499-502; İbn Hacer, Tehźîbü’t-Tehźîb, I, 540-545; a.mlf., Fetĥu’l-bârî (Hatîb), X, 137; Kettânî, er-Risâletü’l-müstetrafe (Özbek), s. 99; Fuat Sezgin, Buhârî’nin Kaynakları Hakkında Araştırmalar, İstanbul 1956, s. 246.
Abdülkadir Şenel