KA‘NEBÎ
(القعنبي)
Ebû Abdirrahmân Abdullāh b. Mesleme b. Ka‘neb el-Hârisî el-Ka‘nebî (ö. 221/836)
Hadis hâfızı.
130 (747) yılından sonra doğdu. Dedesine nisbetle Ka‘nebî diye meşhur oldu. Aslen Medineli olmakla birlikte Basra’da, daha sonra Mekke’de yaşadı. Babası Mesleme, dayısı Abdurrahman b. Mukātil el-Kuşeyrî, kardeşleri İbrâhim ve İsmâil de muhaddisti. Ka‘nebî’nin önde gelen hocaları arasında, kendisine otuz yıldan fazla talebelik ettiği Mâlik b. Enes başta olmak üzere Şu‘be b. Haccâc, İbn Ebû Zi’b, Mahreme b. Bükeyr, Eflah b. Humeyd, Seleme b. Verdân, Hammâd b. Seleme gibi âlimler yer almaktadır. Kardeşi İbrâhim’le birlikte babası Mesleme’den de hadis rivayet etmiştir. Ebû Hâtim er-Râzî, Ebû Zür‘a er-Râzî, Buhârî, Müslim, Ebû Dâvûd, Abd b. Humeyd, Osman b. Saîd ed-Dârimî ve diğer birçok âlim kendisinden hadis rivayetinde bulunmuştur. Ka‘nebî Muharrem veya Safer 221’de (Ocak veya Şubat 836) Mekke’de vefat etti. Bu tarih 220 olarak da zikredilmiştir. Güvenilir bir muhaddis olan Ka‘nebî hocası İmam Mâlik tarafından övülmüş, Ebû Hâtim er-Râzî onun için “sika, hüccet”, Ebü’l-Hasan el-İclî “sika, sâlih” terimlerini kullanmıştır.
el-Muvaŧŧaǿda yer alan bütün hadisleri Mâlik’ten teker teker semâ yoluyla dinleyebileceği halde bu eserin ilk yarısını Mâlik Ka‘nebî’ye, ikinci yarısını Ka‘nebî Mâlik’e okumuştur. Çünkü Mâlik, kıraat yoluyla hadis rivayet etmeyi semâ usulüyle
rivayetten daha üstün görüyordu (Hatîb el-Bağdâdî, s. 271-272). el-Muvaŧŧaǿın Ka‘nebî’den gelen rivayeti Abdülhafîz Mansûr tarafından neşredilmiştir (Tunus 1396). Ka‘nebî’nin rivayetleri, İbn Mâce’nin es-Sünen’i hariç Kütüb-i Sitte başta olmak üzere birçok kaynakta yer almış olup yalnız Śaĥîĥ-i Buħârî’de 123, Śaĥîĥ-i Müslim’de ise yetmiş rivayeti bulunmaktadır (İbn Hacer, VI, 32-33).
BİBLİYOGRAFYA:
İbn Ebû Hâtim, el-Cerĥ ve’t-taǾdîl, II, 138, 323; V, 181; VIII, 269; İclî, eŝ-Ŝiķāt, s. 279; Hâkim en-Nîsâbûrî, Tesmiyetü men aħrecehümü’l-Buħârî ve Müslim (nşr. Kemâl Yûsuf el-Hût), Beyrut 1407/1987, s. 151; İbn Hibbân, eŝ-Ŝiķāt, VIII, 353; Hatîb el-Bağdâdî, el-Kifâye (nşr. Ebû Abdullah es-Sevrakī - İbrâhim Hamdî el-Medenî), Medine, ts. (Mektebetü’l-ilmiyye), s. 271-272; Mizzî, Tehźîbü’l-Kemâl, XVI, 136-142; Zehebî, AǾlâmü’n-nübelâǿ, X, 257-264; İbn Hacer, Tehźîbü’t-Tehźîb, VI, 31-33.
Salahattin Polat