İTBÂN b. MÂLİK
(عتبان بن مالك)
İtbân b. Mâlik b. Amr el-Hazrecî es-Sâlimî (ö. 50/670)
Sahâbî.
Hazrec kabilesinin Benî Sâlim b. Avf koluna mensuptur. Hicretten sonra Resûl-i Ekrem onu Hz. Ömer’le kardeş yaptı. İbn İshak’ın es-Sîre’si dışındaki kaynaklar İtbân’ın Bedir Gazvesi’ne katıldığını kabul etmekte, İbn Sa‘d onun Uhud ve Hendek gazvelerine de iştirak ettiğini söylemektedir. Hemen bütün kaynaklar İtbân’ın âmâ olduğunu belirtmekteyse de bazı rivayetlerden (İbnü’l-Esîr, III, 558) gözlerinin zamanla zayıfladığı ve sonraları görme kabiliyetini tamamıyla yitirdiği anlaşılmaktadır. İbn Habîb onun topal olduğunu da zikretmiştir.
Hayatı boyunca Benî Sâlim b. Avf kabilesinde imamlık yapan İtbân, gözlerinin rahatsız olması ve evinin Medine dışında bulunması sebebiyle her zaman Resûlullah’la beraber bulunamazdı. Ancak Resûl-i Ekrem kendisine değer verir, Kuba’ya giderken Benî Sâlim b. Avf yurduna uğrar ve ona misafir olurdu. Bir defasında Hz. Peygamber’e rahatsızlığından söz ederek geceleyin ve fırtınalı havalarda mescide gidip cemaate namaz kıldıramadığını söylemiş, evine gelerek orada namaz kıldırmasını rica etmiş, Resûl-i Ekrem de ertesi gün Hz. Ebû Bekir’le birlikte İtbân’ın evine gidip ev halkına ve oraya gelen diğer sahâbîlere iki rek‘at namaz kıldırmış, Resûlullah’ın namaz kıldırdığı yeri mescid kabul eden İtbân o günden sonra kavmine burada imamlık yapmıştır. İtbân b. Mâlik’in Abdurrahman adlı bir oğlu olduğu ve iyice yaşlanmış olmasına rağmen imamlık görevini sürdürdüğü zikredilmiştir.
Śaĥîĥ-i Buħârî’de on dört, Śaĥîĥ-i Müslim’de altı rivayeti bulunan İtbân’dan bu hadisleri genç sahâbîlerden Enes b. Mâlik ve Mahmûd b. Rebî‘, tâbiîlerden Husayn b. Muhammed es-Sâlimî ve Ebû Bekir b. Enes b. Mâlik rivayet etmiştir.
BİBLİYOGRAFYA:
Buhârî, “Śalât”, 46, “Eźân”, 154; a.mlf., et-Târîħu’l-kebîr, VII, 80-81; İbn Habîb, el-Muĥabber, s. 304; İbn Sa‘d, eŧ-Ŧabaķāt, III, 550; VIII, 377; İbn Ebû Hâtim, el-Cerĥ ve’t-taǾdîl, VII, 36; İbn Abdülber, el-İstîǾâb, III, 159-160; Ebü’l-Mehâsin Yûsuf b. Mûsâ, el-MuǾtaśar mine’l-Muħtaśar min Müşkili’l-âŝâr, Beyrut, ts. (Âlemü’l-kütüb), I, 33; İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-ġābe, III, 558; Mizzî, Tehźîbü’l-Kemâl, XIX, 296-298; İbn Hacer, el-İśâbe, II, 452; a.mlf., Tehźîbü’t-Tehźîb, VII, 93.
Kâmil Çakın