İSMAİLOVİÇ, Ahmed
(1938-1988)
Bosna-Hersek Cumhuriyeti’nin dördüncü Diyanet İşleri başkanı.
17 Haziran 1938’de Bosna-Hersek’in Srebreniça kasabasının bir köyünde doğdu. Bölgenin din âlimlerinden Ali Efendi’nin oğludur. 1959 yılında Gazi Hüsrev Bey Medresesi’nden mezun oldu. Ardından bugünkü Slovenya Cumhuriyeti’nin başşehri Lyublyana’da Hukuk Fakültesi’ne kaydını yaptırdıysa da Ekim 1962’de Yugoslavya Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından Ezher Üniversitesi’ne gönderildi, 1967 yılında Arap Dili ve Edebiyatı Bölümü’nden mezun oldu; aynı üniversitede yüksek lisans (1970) ve doktora (1974) çalışmalarını gerçekleştirdi.
Ahmed İsmailoviç (Smayloviç), 1975’te Yugoslavya Diyanet İşleri Başkanlığı’nın özel kalem müdürlüğü görevine tayin edildi. Kısa bir süre sonra Diyanet İşleri Başkanlığı Meclis-i Âlîsi tarafından merkezi Saraybosna’da bulunan Bosna-Hersek, Hırvatistan ve Slovenya’nın
(eski Yugoslavya cumhuriyetleri) Diyanet İşleri Başkanlığı’na getirildi. Rejimin ağır baskılarına rağmen on yıl kadar bu görevi sürdüren İsmailoviç, bu sırada Saraybosna İlâhiyat Fakültesi’nin açılması yolunda faaliyetlerde bulundu ve açılışından itibaren (1977) bu fakültede kelâm ve İslâm felsefesi okuttu. Başkanlık görevinden 1985’te ayrılmak zorunda kaldıktan sonra Saraybosna İlâhiyat Fakültesi’ndeki eğitim ve öğretim faaliyetlerine devam etti. Fakültenin Zbornik Radova adlı yıllık ve Islamska Misao adlı aylık dergilerinin neşrini sağladı, bir süre ikinci derginin başyazarlığını üstlendi. Ayrıca Yugoslavya Diyanet İşleri Başkanlığı’nın Glasnik dergisinin, İslâmî tebliğ ağırlıklı Preporod gazetesinin ve Bosna-Hersek Din Görevlileri Cemiyeti’nin yıllık yayın organı olan Takvim’in yayımlanmasına da katkıda bulundu. Boşnakça ve Arapça’dan başka İngilizce de bilen Ahmed İsmailoviç 11 Ağustos 1988’de âniden vefat etti. Mezarı Saraybosna’nın Bare adlı merkez kabristanındadır.
Eserleri. A) Telifleri. 1. Muĥammed ǾAbduh ve eŝeruhû fi’n-nehđati’l-edebiyye el-ĥadîŝe. 1970’te Ezher Üniversitesi Arap Dili ve Edebiyatı Bölümü’nde hazırladığı yüksek lisans tezi olup henüz yayımlanmamıştır. 2. Felsefetü’l-istişrâķ ve eŝerühâ fi’l-edebi’l-ǾArabî el-muǾâśır. Aynı yerde yaptığı doktora çalışmasıdır (Kahire 1980). 3. Historijski Razvoj Akaidske Nauke i Njezini Glavni Predstavnici (Akaid ilminin tarihî seyri ve bazı meşhur temsilcileri). Saraybosna İlâhiyat Fakültesi için hazırlanan bir ders notu olup bir bölümü Muharem Omerdiç tarafından Takvim yıllığında yayımlanmıştır (“Akaid-Definicija, Uzroci Nastanka i Discipline”, Takvim, Sarajevo 1998, s. 277-308). Müellifin yayımlanmamış Hrestomatija Akaidskih Tekstova (Bazı önemli akaid metinleri) adlı bir eseri daha bulunmaktadır.
B) Tercümeleri. 1. Dijalog s Prijateljem (Dostla bir diyalog; Sarajevo 1976, 1981). Mustafa Mahmûd’un Ħivâr maǾa śadîķī el-mülĥid adlı eserinin tercümesidir. 2. Islam, Kultura i Socijalizam (İslâm, kültür ve sosyalizm; Sarajevo 1981). Roger Garaudy’nin Türkçe’ye Sosyalizm ve İslâmiyet adıyla çevrilen eserinin (İstanbul 1965) Arapça’dan Boşnakça’ya tercümesidir. 3. Dijalog Islamskih i Evropskih Ucenjaka (İslâm âlimleriyle Avrupa ilim adamlarının diyalogu; Sarajevo 1979). Riyad (22-27 Mart 1972), Vatikan (25 Ekim 1974), Cenevre (30 Ekim 1974), Paris ve Strasbourg’da (4 Kasım 1974) düzenlenen dinler arası diyalog toplantılarına sunulan tebliğlerin Boşnakça çevirisidir. 4. ed-Dervîş ve’l-mevt. Meşa Selimoviç’in Dervis i Smrt adlı Boşnakça eserinin Hüseyin Abdüllatif ile birlikte gerçekleştirdiği Arapça’ya çevirisidir (Kahire 1970; Trablus 1981). 5. Merŝiyetü Zevceti Ĥasan Aġa. Boşnak halk destanı Hasanaginica’nın Arapça çevirisidir (Takvim, Sarajevo 1976, s. 156-171).
İsmailoviç bazı İslâm âlimlerinin risâlelerini Arapça’dan Boşnakça’ya tercüme etmiş ve birer mukaddime ekleyerek çeşitli dergilerde yayımlamıştır. Bunlar arasında Ahmed b. Hanbel’in er-Red Ǿale’z-zenâdıķa ve’l-Cehmiyye’sini (Islamska Misao, IX/105-106, [Sarajevo 1987], s. 14-20), Ebû Ca‘fer et-Tahâvî’nin el-ǾAķīdetü’ŧ-Ŧaĥâviyye’sini (Islamska Misao, VIII/85-86 [Sarajevo 1986], s. 3-8), Muhammed b. Yûsuf es-Senûsî’nin akaide dair Ümmü’l-berâhîn’i (Zbornik Radova, Islamski Teološki Fakultet, sy.2 [Sarajevo 1987], s. 59-82) ve İbn Teymiyye’nin Kitâbü’t-Tevĥîd’ini (Islamska Misao, IX/107 [Sarajevo 1987], s. 17-21; a.e., X/109-110 [Sarajevo 1988], s. 6-11; a.e., X/111-112 [Sarajevo 1988], s. 7-13) zikretmek mümkündür.
Ahmed İsmailoviç’in 200’ü aşkın Boşnakça makalesi mevcuttur. Bunlar tefsir, İslâm düşüncesi, İslâm’a yöneltilen eleştirilere cevap, biyografi, Yugoslavya’daki müslümanların durumu vb. meselelere dairdir. Bunlardan başka Zbornik Radova, Islamska Misao, Glasnik VIS, Preporod, Takvim, el-Hilâl, Journal, Pravoslavna Misao, Danas adlı dergi ve gazetelerde Boşnakça, Arapça ve İngilizce olarak yayımlanmış yazı ve çevirileri de bulunmaktadır (Bušatlić, sy. 116 [1988], s. 47-51).
BİBLİYOGRAFYA:
Mustafa Ćeman, Bibliografija Bošnjačke Knjizevnosti, Zagreb 1994, s. 17-18; Alija Isaković, “Hasanaginica”, Takvim, Sarajevo 1976, s. 156-169; Muharem Omerdić, “Sa Katedre Ovogodišnje Ramazanske Škole”, Preporod, Sarajevo 01.VIII.1982, s. 5; a.mlf., “Dr. Ahmed Smajlović Kao Predsjednik Starješinstva Islamske Zajednice”, Islamska Misao, sy. 116, Sarajevo 1988, s. 6-8; a.mlf., “Merhum Prof. Dr. Ahmed Smajlović”, Preporod, Sarajevo 01.IX.1988, s. 17; Mesud Hafizović, “έivotni Put Ahmed - Efendije Smajlovića”, Islamska Misao, sy.116, Sarajevo 1988, s. 4-5; Mahmud Karalić, “Vazovi i Predavanja Ahmed - Efendije Smajlovića”, a.e., sy. 116 (1988), s. 13-14; Hadzem Hajdarević, “Dήenaza Ahmed - Efendije Smajlovića”, a.e., sy. 116 (1988), s. 15-17; I. Bušatlić, “Bibliografija Radova Prof. Dr. Ahmeda Smajlovića”, a.e., sy. 116 (1988), s. 47-51; Aziz Kadribegović, “Otišao je Dr. Ahmed Smajlović”, Glasnik VIS, LI/4 (1988), s. 468-469; Muhammed Aruçi, “Merhum Hocamız Prof. Dr. Ahmed Ef. Smayloviç”, el-Hilâl, II/9, Üsküp 1988, s. 1, 4; Hasan Dzilo, “Merhum Prof. Dr. Ahmed Smajlović”, a.e., II/9 (1988), s. 2; Munira Smajlović, “Zaobidene Istine”, Oslobodenje, Sarajevo 07.XII.1989; Salih Čolaković, “Hijene Nekad Pišu Istoriju”, a.e. (16-27.XI.1989); a.mlf., “Rijeći i Djela Ne Umiru-Uz 10-Godišnjicu Smrti Rahm. Dr. Ahmeda Smajlovića (11.VIII.1988)”, Kabes, IV/33-34, Mostar 1998, s. 25; Mensur Valjevac, “Sječanje na Prof. Dr. Ahmeda Smajlovića”, Preporod, XXIX/7, Sarajevo1999, s. 27.
Muharem Omerdiç