İBN NÂSIRÜDDİN
(ابن ناصر الدين)
Ebû Bekr Şemsüddîn Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed el-Kaysî (ö. 842/1438)
Hadis hâfızı ve tarihçi.
Muharrem 777’de (Haziran 1375) Dımaşk’ta doğdu. Aslen Hamalı olduğu için Hamevî nisbesiyle de anılır. Küçük yaşta Kur’an’ı ve bazı ilimlere dair kitapları ezberledi. Hadise ilgi duyarak Dımaşklı hocalardan ve Dımaşk’a gelen bazı muhaddislerden hadis dersi almaya başladı. Arapça’yı Ahmed b. Yûsuf el-Banyâsî’den, fıkhı İbn Hatîbüddehşe ve Ömer b. Raslân el-Bulkīnî’den okudu. Ba‘lebek, Mekke, Medine ve Halep’e seyahat etti. Ha-lep’te Sıbt İbnü’l-Acemî ve İbn Hatîb en-Nâsıriyye, Mekke’de Cemâleddin İbn Za-hîre gibi âlimlerden faydalandı. Kahire’de Zeynüddin el-Irâkī, İbnü’l-Mülakkın, Meryem bint Ahmed el-Ezraî gibi hadis âlimlerinden icâzet aldı. İbn Hacer el-Askalânî kendisine, kendisi de İbn Hacer’e çeşitli eserleri okudu. Ebû Hüreyre b. Zehebî ve Muhammed b. İbrâhim el-Münâvî de onun hocalarındandır. İbn Nâsırüddin, Dımaşk’ta âlî ve nâzil rivayetleri bilecek ölçüde devrinin en meşhur muhaddisi (hâfızü’ş-Şâm) oldu. Nâsıriyye Camii’nin yapıldığı tarihten vefatına kadar burada imam-hatiplik ve Dımaşk Eşrefiyye Dârülhadisi’nde 837’den (1433-34) itibaren hocalık yapan İbn Nâsırüddin’in tasavvufa meyli olduğu ve sünnete uygun bir zühd hayatı yaşadığı belirtilmektedir. Sehâvî’nin kaydettiğine göre (eđ-Đavǿü’l-lâmiǾ, VIII, 106) İbn Nâsırüddin, 16 veya 27 yahut 28 Rebîülâhir 842’de (6 veya 17 yahut 18 Ekim 1438) bir arazi taksimi için Dımaşk köylerinden birine gittiğinde köylüler tarafından zehirlenerek öldürülmüş, günümüzde Makberetüddahdâh diye anılan Bâbülferâdis (Bâbül‘ukaybe) Kabristanı’na defnedilmiştir. Vefatının cemâziyelevvel (ka-sım) ayında olduğu da zikredilmiştir. Selef akîdesine ve Şâfiî mezhebine bağlılığı ile bilinen ve aynı zamanda orta derecede bir şair sayılan İbn Nâsırüddin’in Hanbelî olduğu da ileri sürülmüştür (İbnü’l-İmâd, VII, 243). Yazısı Zehebî’nin hattına çok benzediğinden yazdığı bazı kitapların Zehebî tarafından kaleme alındığı zannedilerek yüksek fiyata satıldığı belirtilmiştir.
Eserleri. A) Hadis. 1. İtĥâfü’s-sâlik bi-ruvâti’l-Muvaŧŧaǿ Ǿan Mâlik. İmam Mâlik’ten el-Muvaŧŧaǿı rivayet eden seksen üç kişinin adının tesbit edildiği on “kürrâse” hacmindeki eserin müellif hattıyla olan nüshasının bir bölümü Dârü’l-kütübi’z-Zâhiriyye’de (Umumi, nr. 6181, vr. 1-10), bir nüshası da el-Mektebetü’l-Ezheriyye’de (Mecmua, nr. 1003, vr. 81-158) bulunmaktadır. 2. İtĥâfü’s-sâmiǾ bi’fti-tâĥi’l-câmiǾ fî fażli’l-ĥadîŝ ve ehlih. Hadisin, muhaddislerin, Śaĥîĥayn ile onları okutmanın fazileti konusunun ele alındığı eserin bir nüshası Beyazıt Devlet Kütüphanesi’ndedir (nr. 278). 3. el-İtĥâf bi-ĥadîŝi fażli’l-inśâf. Ammâr b. Yâsir’in insafa dair sözünün ve bu sözü Hz. Peygamber’e nisbet eden hadisin farklı rivayetlerinin ele alındığı bir risâle olup Ebû Abdullah Mahmûd b. Muhammed el-Haddâd tarafından yayımlanmıştır (Riyad 1407). Nâşir hadisin râvileri, şâhidleri ve şerhiyle ilgili çalışmasını da kitapla birlikte el-İşrâf Ǿale’l-İtĥâf adıyla neşretmiştir. 4. Eĥâdîŝü sitte fî meǾân sitte min ŧuruķı ruvât sitte Ǿan ĥuffâž sitte min meşâyiħi’l-eǿimmeti’s-sitte beyne muħarricîhâ ve beyne ruvâtihâ sitte (Dârü’l-kütübi’z-Zâhiriyye, Hadis, nr. 307, vr. 1-3; nr. 284, vr. 26-34). 5. el-ErbaǾûne’l-mütebâyinâtü’l-mütûn ve’l-esânîd. Mektebetü’l-Haremi’l-Mekkî’de (Mecmua, nr. 106) ve el-Eĥâdîŝü’l-erbaǾûne’l-mütebâyinetü’l-esânîd ve’l-mütûn adıyla Berlin Staatsbibliothek’te (Ahlwardt, II, 231) birer nüshası mevcuttur. 6. Esânîdü’l-Kütübi’s-Sitte ve ġayrihâ. Müellif hattıyla bir nüshası Dârü’l-kütübi’z-Zâhiriyye’de olup (Hadis, nr. 284, vr. 1-9) sonunda müellifin, Tirmizî’nin eş-Şemâǿil’i ile Dârimî’nin es-Sünen’ini rivayetine dair isnadları yer almaktadır. 7. el-İntiśâr li-semâǾi’l-ĥaccâr. Hadis hâfızı Ebü’l-Abbas Ahmed b. Şıhne el-Haccâr’ın hocaları ve ona icâzet verenler zikredilerek bazı iddiaların aksine onun Śaĥîĥ-i Buħârî’yi hocası Hüseyin b. Zebîdî’den 630’da (1233) tam olarak rivayet ettiğinin ortaya konulduğu eserin (geniş bilgi için bk. Takıyyüddin İbn Fehd, s. 322-324) bir nüshası Mektebetü’l-Haremi’l-Mekkî’dedir (Mecmua, nr. 106, 6 varak). 8. et-Tercîĥ li-ĥadîŝi śalâti’t-tesbîĥ (nşr. Mahmûd Saîd Memdûh, Beyrut 1405). 9. Tenvîrü’l-fikre fî ĥadîŝi Behz b. Ĥakîm fî ĥüsni’l-Ǿişre (Mektebetü’l-Haremi’l-Mekkî, Mecmua, nr. 106, 8 va-rak). 10. er-Red Ǿalâ men enkere refǾa’l-yedeyn fi’d-duǾâǿ. 817’de (1414) kaleme alınan eserin müellif hattıyla yazılmış bir nüshası Dârü’l-kütübi’z-Zâhiriyye’dedir (Umumi, nr. 6181, vr. 2-13). 11. Risâle fi’l-kelâm Ǿalâ ĥadîŝeyn eĥadühümâ fî Kitâbi Mücâbi’d-daǾve li’bn Ebi’d-Dünyâ ve’l-âħar ĥadîŝü Enes fî duǾâǿi’r-racül bi’l-ĥannâni’l-mennân. Müellif hattıyla bir nüshası Dârü’l-kütübi’z-Zâhiriyye’dedir (M. Nâsırüddin el-Elbânî, s. 124). 12. ReyǾu’l-ferǾ fî şerĥi ĥadîŝi Ümmi ZerǾ. Eserin Rabat el-Hizânetü’l-âmme’de (Kettânî, nr. 2124), Dârü’l-kütübi’l-Mısriyye’de ve Milano Ambrosiana Kütüphanesi’nde nüshaları bulunmaktadır (Ziriklî, VI, 237; el-Fihrisü’ş-şâmil, II, 870). 13. eŧ-Ŧılbetü (et-TaǾlîķatü)’l-laŧîfe bi-ĥadîŝi’l-beđǾati’ş-şerîfe. Eserin sonundan iki varak Dârü’l-kütübi’l-Mısriyye’de mevcuttur (el-Fihrisü’ş-şâmil, III, 1746).
14. el-Lafžü’l-mükerrem bi-fażli Ǿâşûrâǿi’l-muĥarrem (Cüzǿ fî fażli Ǿâşûrâǿ) (Mektebetü’l-Haremi’l-Mekkî, Mecmua, nr. 106, 15 varak). 15. et-Tenķīĥ fî ĥadîŝi’t-tesbîĥ: Şerĥu ĥadîŝi kelimetâni ĥabîbetâni ile’r-raĥmân. Śaĥîĥ-i Buħârî’nin son hadisinin şerhi olması bakımından Ħatmü’l-Buħârî diye de adlandırılabilecek olan eser Muhammed Nâsır el-Acmî tarafından yayımlanmıştır (Beyrut 1413/1993). 16. Meclis laŧîf yeteǾalleķu bi-ħatmi’l-Buħâriyyi’ş-şerîf (Meclis fî ħatmi Śaĥîĥi’l-Buħârî). Kelime-i tevhîd, Hz. Peygamber’e sa-lât, Allah’ın rahmetinin genişliği ve ölümle ilgili meselelerin ele alındığı eserin bir nüshası Hacı Selim Ağa Kütüphanesi’nde kayıtlıdır (Aziz Mahmud Hüdâyî, nr. 157). 17. Meclis fî fażli yevmi Ǿarefe. Mektebetü’l-Haremi’l-Mekkî’de (Mecmua, nr. 106, 15 varak), Meclis fî fażli yevmi Ǿarefe ve mâ yeteǾalleķu bih adıyla ve müellif hattıyla Câmiatü Ümmi’l-kurâ’da (nr. 2014) birer nüshası mevcuttur. 18. el-Meclisü’l-evvel min emâlî İbn Nâśıriddîn ve hüve fî ĥadîŝi “er-râĥimûne yer-ĥamühüm er-raĥmân”. Ebû Abdullah Mahmûd b. Muhammed el-Haddâd’ın el-Ümniyye fî taħrîci’l-müselsel bi’l-evveliyye’siyle birlikte yayımlanmıştır (Riyad 1400). 19. Meclis fî ĥadîŝi Câbir el-leźî raĥale fîhi mesîrete şehr ilâ ǾAbdillâh b. Üneys el-Cühenî rađıyallāhü Ǿanhümâ (nşr. Meş‘al b. Bânî el-Cibrîn el-Mutayrî, Beyrut 1415/1995). 20. Min cüzǿi Bekir b. Bekkâr. Müellif hattıyla yazılmış bir sayfalık bir kısmı Dârü’l-kütübi’z-Zâhiriyye’de bulunmaktadır (M. Nâsırüddin el-Elbânî, s. 125). 21. Mecâlis min tedrîsihî fî âyeti “leķad menne’llāhü Ǿale’l-müǿminîn”. Varakları karışık şekilde sıralanmış bir nüshası Dârü’l-kütübi’z-Zâhiriyye’de kayıtlıdır (Hadis, nr. 284, vr. 43-92). 22. en-Nüketü’l-eŝeriyye Ǿale’l-eĥâdîŝi’l-cezeriyye (Mektebetü’l-Haremi’l-Mekkî, Mecmua, nr. 106, 8 varak). 23. İsnâdü Śaĥîĥi’l-Buħârî. Princeton Üniversitesi Kütüphanesi’ndeki nüshasından (nr. 4098) alınmış bir fotokopisi Merkezü’l-bahsi’l-ilmî Kütüphanesi’nde bulunmaktadır (Mecmua, nr. 1408). 24. İftitâĥu’l-ķārî fî şerĥi’l-CâmiǾi’ś-śaĥîĥ li’l-Buħârî (İftitâĥu’l-ķārî li-Śaĥîĥi’l-Buħârî). 25. er-Ravżü’n-nedî fi’l-ĥavżi’l-Muĥammedî (Dârü’l-kütübi’l-Mısriyye, Mecmua, nr. 25929 B., vr. 1-12). 26. Minhâcü’s-selâme fî mîzâni’l-ķıyâme (ilâ mîzâni yevmi’l-ķıyâme) (nşr. Meş‘al b. Bânî el-Cibrîn el-Mutayrî, Beyrut 1416/1996).
İbn Nâsırüddin’in hadis alanında bunlardan başka Meclis fî ħatmi Śaĥîĥi Müslim, Meclis fî ħatmi’ş-Şifâǿ, Muħtaśaru Ħatmi’l-Buħârî, Müsnedü Temîm ed-Dârî, Nefeĥâtü’l-aħyâr min müselselâti’l-aħbâr, RefǾu’d-desîse bi-vażǾi ĥadîŝi’l-herîse, Şennü’l-ġāre fî fażli ziyâreti’l-meġāre (eserin Muhammed b. Nâsırüddin es-Süvâî’ye ait olduğu da söylenmektedir [İbn Nâsırüddin, et-Tenķīĥ, neşredenin girişi, s. 36]), et-Telħîś li-ĥadîŝi rabvi’l-ķamîś, Zevâlü’l-bûsâ Ǿammen eşkele Ǿaleyhi ĥadîŝü teĥâcci Âdem ve Mûsâ adlı çalışmaları bulunmaktadır.
B) Hadis Usulü. ǾUķūdü’d-dürer fî Ǿulûmi’l-eŝer. Sehâvî’nin manzum olduğunu söylediği (eđ-Đavǿü’l-lâmiǾ, VIII, 104) eserin adını İbn Hacer Urcûze fî Ǿilmi’l-ĥadîŝ olarak kaydetmekte (el-MecmaǾu’l-müǿesses, III, 287), müellifin daha sonra eserini biri geniş, diğeri kısa olmak üzere iki defa şerhettiği belirtilmekte, Abdülhay el-Kettânî de bu şerhlerden geniş ola-nının kendi kütüphanesinde bulunduğunu zikretmektedir (Fihrisü’l-fehâris, II, 676). el-Muħtaśar fî ĥalli ǾUķūdi’d-dürer fî Ǿulûmi’l-eŝer adlı diğer şerhi ise Berlin Staatsbibliothek’te (nr. 1070, vr. 64-129) bulunmakta olup Ahlwardt bu şerhin müellifinin bilinmediğini kaydetmektedir (Verzeichnis, II, 18).
C) Hadis Ricâli. 1. Tavżîĥu’l-Müştebih fî żabŧı esmâǿi’r-ruvât ve ensâbihim ve elķābihim ve künâhüm. Zehebî’nin el-Müştebih fi’r-ricâl’i üzerinde müellifin yaptığı iki çalışmadan biri olup eserde Zehebî’nin sadece künyesiyle veya lakabıyla zikrettiği yahut babalarının adını vermeyip dedelerine nisbet ettiği şa-hısların tam adları tesbit edilmeye çalışılmış, söz konusu kişinin bazan hocaları ve talebeleri, bazan rivayet ettiği bir hadis, vefat tarihi ve bir kısım eserleri zikredilmiştir. Eser Şuayb el-Arnaût (I-VI, Beyrut 1403/1982) ve Muhammed Nuaym el-Araksûsî (I-X, Beyrut 1414/1993) tarafından yayımlanmıştır. Son neşrin X. cildi fihristtir. 2. el-İǾlâm bimâ vaķaǾa fî Müştebihi’ź-Źehebî mine’l-evhâm. Zehebî’nin el-Müştebih’teki kaynaklarının önemli bir kısmının müellif nüshalarına sahip olduğu için onun bazı hatalarının nereden kaynaklandığını görebilen İbn Nâsırüddin bunları Tavżîĥu’l-Müştebih’te göstermiş, daha sonra hocası Abdurrahman b. Ömer el-Bulkīnî’nin tavsiyesi üzerine bu hataları oradan ihtisar ederek bu eserini meydana getirmiştir. el-İǾlâm, üzerinde yüksek lisans tezi yapan (1405/1984, Câmiatü Ümmi’l-kurâ) Abdürabbinnebî Muhammed tarafından neşredilmiştir (Medine 1407/1987). 3. BedîǾatü’l-beyân Ǿan mevti’l-aǾyân Ǿale’z-zamân (Urcûze fi’l-ĥuffâž ve şerĥihâ). Hadis hâfızlarını yirmi beş tabaka halinde 1000 beyitte toplayan bu manzumeyi Ekrem el-Bûşî yayımlamıştır (Küveyt 1418/1997). 4. et-Tibyân fî şerĥi BedîǾati’l-beyân. Nüshaları British Museum (nr. Add. 7350), et-Tibyân li-BedîǾati’l-beyân adıyla Topkapı Sarayı Müzesi (nr. 6457, Emanet Hazinesi, nr. 1234), Millet (Feyzullah Efendi, nr. 1412), Süleymaniye (Lâleli, nr. 2067, müellif hattı nüsha ile mukabele edildiği belirtilmektedir) ve Ârif Hikmet (Tarih, nr. 140) kütüphanelerinde bulunmaktadır. İbn Hacer, esere yirmi sekiz hâfızın biyografisini ilâve ederek çalışmasına Źeylü’t-Tibyân li-manžûmeti’l-ĥuffâž BedîǾati’l-beyân adını vermiştir. 5. er-Reddü’l-vâfir Ǿalâ men zeǾame bi-enne men semmâ İbn Teymiyye “şeyħa’l-İslâm” kâfir. İbn Teymiyye’ye muhalif olan ve onu “şeyhülislâm” unvanı ile ananları küfürle itham eden Hanefî fakihi Alâeddin el-Buhârî’ye reddiye mahiyetinde kaleme alınmış, ancak kimin hedef alındığı açıkça belirtilmemiştir. Eserde önce İbn Teymiyye’ye yöneltilen iddiaların doğru olup olmadığı araştırılmış, mezhep farklılığı yüzünden kimseyi itham etmemek gerektiği gibi konular ele alınmıştır. Daha sonra İbn Teymiyye’yi şeyhülislâm diye anan Takıyyüddin İbn Dakīkul‘îd, İbn Seyyidünnâs, İbn Abdülhâdî, Zehebî, İbn Berdîs, İbn Râfi‘, İbn Hamza el-Hüseynî, Ebû Hayyân el-Endelüsî, Zeynüddin el-Irâkī gibi âlimlerden seksen yedisi kısa biyografileriyle tanıtılmış ve onların hangi eserlerinde İbn Teymiyye’yi şeyhülislâm diye andıkları gösterilmiştir. İbn Hacer el-Askalânî ve Bedreddin el-Aynî’nin takdirini kazandığı belirtilen eseri Züheyr Şâvîş yayımlamıştır (Beyrut 1393/1973, 1400/1980). 6. Tuĥfetü’l-iħbârî bi-tercemeti’l-Buħârî. Muhammed Nâsırüddin el-Acmî tarafından et-Tenķīĥ fî ĥadîŝi’t-tesbîĥ ile birlikte (s. 165-227) neşredilmiştir. 7. RefǾu’l-melâm Ǿammen ħaffefe (ĥaķķaķa) vâlide şeyħi’l-Buħârî Muĥammed b. Selâm (Mektebetü’l-Haremi’l-Mekkî, Mecmua, nr. 106, 6 varak). 8. es-Sürrâķ ve’l-mütekellem fîhim mine’r-ruvât (es-Sürrâķ mine’đ-đuǾafâǿ). Abdülhay el-Kettânî, 805’te (1402-1403) kaleme alınan bu eserin müellif hattıyla yazılmış bir nüshasının kendi kütüphanesinde bulunduğunu belirtmektedir (Fihrisü’l-fehâris, II, 676). 9. Silsiletü’l-ħulefâǿi’l-ǾAbbâsiyyîn (British Museum, Supplement, nr. 487/3). 10. Keşfü’l-ķınâǾ Ǿan
ĥâli men iddeǾa’ś-śuĥbete ev lehû ittibâǾ. Abdülhay el-Kettânî müellif hattıyla yazılmış bir nüshasının özel kütüphanesinde bulunduğunu söylemektedir (Fihrisü’l-fehâris, II, 676). İbn Nâsırüddin’in bu konuda ayrıca Ŧabaķātü’ş-şüyûħ (hocalarının sekiz tabaka halinde ele alındığı bir eserdir), Tercemetü Aĥmed er-RifâǾî, Tercemetü Ĥucr b. ǾAdî adlı kitapları bulunduğu belirtilmektedir.
D) Sîret. 1. el-İħbâr bi-vefâti’l-muħtâr. Hz. Peygamber’in vefatına dair olan eserin Dârü’l-kütübi’z-Zâhiriyye’de (Umumi, nr. 5567, vr. 61-66), Mektebetü’l-Haremi’l-Mekkî’de (Mecmua, nr. 106), Millet Kütüphanesi’nde (Feyzullah Efendi, Mecmua, nr. 2137/3, vr. 55a-70b) ve Chester Beatty Library’de (Mecmua, nr. 3296, vr.17-24) nüshaları mevcuttur. 2. Selvetü’l-keǿîb bi-vefâti’l-ĥabîb. Eserin nüshaları Dârü’l-kütübi’z-Zâhiriyye’de (Umumi, nr. 5567, vr. 35-60) ve Rabat el-Hizânetü’l-âmme’de (Kettânî, nr. 2694) bulunmaktadır (Ziriklî, VI, 237). Yûsuf b. İsmâil en-Nebhânî, Ĥüccetullāh Ǿale’l-Ǿâlemîn adlı eserinin dördüncü bölümünün birinci babındaki konuları bu eserden özetlemiştir. 3. CâmiǾu’l-âŝâr fî mevlidi’l-muħtâr. Hâlid Reyyân, Dârü’l-kütübi’z-Zâhiriyye’de bir nüshası bulunan (nr. 1894, 310 varak) eserin Hz. Peygamber’in doğumuyla değil sîretiyle ilgili olduğunu belirtmektedir (Fihrisü maħŧûŧâti’ž-Žâhiriyye, II, 639). 4. BevâǾiŝü’l-fikre ilâ (fî) ĥavâdiŝi’l-hicre. Hicretten Hz. Fâtıma’nın vefatına kadar ilk on yılda meydana gelen belli başlı olayların zikredildiği yirmi sekiz beyitten meydana gelen bir manzume olup Ahmed Ali Muhammed tarafından ǾÂlemü maħŧûŧât ve’n-nevâdir dergisinde yayımlanmıştır (I/2 [Riyad 1417/1997], s. 380-381). 5. es-Sirâcü’l-vehhâc fi’zdivâci’l-miǾrâc. Mi‘raca dair muhtelif eserler kaleme aldığı belirtilen müellifin bu eserinin bir nüshası Dârü’l-kütübi’z-Zâhiriyye’dedir (Tarih, nr. 10599, 25 varak). Onun Minhâcü’l-uśûl fî miǾrâci’r-resûl adlı çalışmasının günümüze ulaşıp ulaşmadığı bilinmemektedir. 6. Mevridü’ś-śâdî fî mevlidi’l-hâdî. Eserin Mektebetü’l-Ha-remi’l-Mekkî’de iki (Sîre, nr. 38/2, 52/2), Chester Beatty Library’de (nr. 4658, 9 va-rak, müellife okunan bir nüsha) ve Brockelmann’ın belirttiğine göre (GAL Suppl., II, 83) Bankipûr’da birer nüshası bulunmaktadır. Müellif bu eserini el-Lafžü’r-râǿiķ fî mevlidi ħayri’l-ħalâǿiķ adıyla ihtisar etmiş olup buna ait nüshalar da Millet Kütüphanesi’nde (Feyzullah Efendi, Mecmua, nr. 2137/1, vr. 2a-23a) ve Mektebetü’l-Haremi’l-Mekkî’dedir (Mecmua, nr. 106, 8 varak).
E) Diğer Eserleri. 1. Muħtaśaru iǾrâbi’l-Ķurǿân li’s-Sefâķusî. Eserin ikinci yarısının Dârü’l-kütübi’z-Zâhiriyye’de bulunduğu belirtilmiştir (Ziriklî, VI, 237). 2. Berdü’l-ekbâd Ǿan (Ǿinde) faķdi’l-evlâd. Kahire (1304) ve Lahor’da (1311/1893) basılan eser daha sonra Abdülkādir b. Şeybe el-Hamed (Riyad 1400/1980), Hâlid Abdülkerîm Cum‘a ve Abdülkādir Ahmed Abdülkādir (Küveyt 1406/1986), Ebû Abdullah Âdil b. Abdullah es-Saîdân (Damâm 1409/1989), Abdülcelîl Atâ el-Bekrî (Dımaşk 1413/1992) ve Ebû Ubeyde Meşhûr b. Hasan (Huber 1418/1997) tarafından yayımlanmıştır. Kitap, Berdü’l-ekbâd fi’ś-śabri Ǿalâ faķdi’l-evlâd adıyla Süyûtî’ye nisbet edilerek basılmışsa da (Kahire 1332) Süyûtî’nin eserlerini inceleyen Ahmed eş-Şerkāvî İkbâl onun böyle bir kitabının bulunmadığını belirtmektedir (Mektebetü’l-Celâl es-Süyûŧî, s. 103). 3. el-İmlâǿü’l-enfes fî tercemeti ǾAsǾas. As‘as b. Selâme’nin sahâbî olup olmadığına dair bir eserdir (Mektebetü’l-Haremi’l-Mekkî, Terâcim, Dihlevî, nr. 106/1, 6 varak). 4. ǾArfü’l-Ǿanber fî vaśfi’l-minber. İbn Hatîb en-Nâsıriyye’nin hac yolculuğu vesilesiyle kaleme alınan bir kaside olup son kısmı eksik bir nüshasının el-Hizânetü’t-Teymûriyye’de bulunduğu (nr. 398) belirtilmektedir (el-Fihrisü’ş-şâmil, II, 1082). 5. Kerârîs min tedrîsih. Müellifin talebelerine okuttuğu hadisleri ihtiva eden eserin bir nüshası Dârü’l-kütübi’z-Zâhiriyye’dedir (Hadis, nr. 351, vr. 1-170). 6. Cüzǿ fîhi cevâbü suǿâl min Mârdîn Ǿan beyti şiǾri medĥi’n-nebî. Mektebetü’l-Haremi’l-Mekkî’de (Mecmua, nr. 106, 3 varak), Mektebetü’l-mevsûati’l-fıkhiyye (nr. 286/7) ve el-Mektebetü’l-merkeziyye’de (nr. 2992) nüshaları mevcuttur. 7. Źikru men sümmiye Muĥammed ķable mîlâdi seyyidinâ Resûlillâh śallallāhü Ǿaleyhi ve sellem. Bir varaktan ibaret olan risâle Ahmed Ali Muhammed tarafından ǾÂlemü maħŧûŧât ve’n-nevâdir dergisinde yayımlanmıştır (I/2 [Riyad 1417/1997], s. 379-380).
Kaynaklarda İbn Nâsırüddin’in ayrıca AǾlâmü’l-vâżıĥa fî aĥkâmi’l-muśâfaĥa, İǾlâmü’r-ruvât bi-aĥkâmi ĥadîŝi’l-ķuđât, Muħtaśar fî menâsiki’l-ĥac, Şerĥu’l-imâm fî eĥâdîŝi’l-aĥkâm, İŧfâǿü ĥurķati’l-ĥavbe bi-ilbâsi ħirķati’t-tevbe, Ħuŧab, Neşrü’n-niǾme bi-źikri’r-raĥme, Neylü’l-ümniyye bi-źikri’l-ħayli’n-nebeviyye adlı çalışmalarının bulunduğu zikredilmiştir
BİBLİYOGRAFYA:
İbn Nâsırüddin, el-İǾlâm bi-mâ vaķaǾa fî Müştebehi’ź-Źehebî mine’l-evhâm (nşr. Abdürabbinnebî Muhammed), Medine 1407/1987, neşredenin girişi, s. 21-73; a.mlf., Tavżîĥu’l-Müştebih (nşr. Muhammed Nuaym el-Araksûsî), Beyrut 1414/1993, neşredenin girişi, I, 50-90; a.mlf., et-Tenķīĥ fî ĥadîŝi’t-tesbîĥ (nşr. Muhammed b. Nâsır el-Acmî), Beyrut 1413/1993, neşredenin girişi, s. 7-40; İbn Hacer, el-MecmaǾu’l-müǿesses li’l-MuǾcemi’l-müǿesses (nşr. Yûsuf Abdurrahman el-Mar‘aşlî), Beyrut 1415/1994, III, 285-289; Takıyyüddin İbn Fehd, Laĥžü’l-elĥâz (Źeylü Teźkireti’l-ĥuffâž li’ź-Źehebî içinde, nşr. Zâhid el-Kevserî), Dımaşk 1347, s. 317-324; Necmeddin İbn Fehd, MuǾcemü’ş-şüyûħ (nşr. Muhammed ez-Zâhî), Riyad, ts. (Dârü’l-Yemâme), s. 238-239; Sehâvî, eđ-Đavǿü’l-lâmiǾ, VIII, 103-106; Nuaymî, ed-Dâris fî târîħi’l-medâris (nşr. Ca‘fer el-Hasenî), Kahire 1988, s. 41-43; Şevkânî, el-Bedrü’t-tâliǾ, II, 198-199; İbnü’l-İmâd, Şeźerât, VII, 243-245; Keşfü’ž-žunûn, I, 6, 158, 238; II, 838, 984, 1559, 1901; Hediyyetü’l-Ǿârifîn, II, 193; Îżâĥu’l-meknûn, I, 29, 95, 108, 126, 198, 318, 334, 533, 579; II, 58, 79, 87, 99, 407, 431, 585, 586, 614; Abdülhay el-Kettânî, Fihrisü’l-fehâris, II, 675-677; Kettânî, er-Risâletü’l-müstetrafe (Özbek), s. 148, 204, 241, 294, 442; Serkîs, MuǾcem, II, 1625-1626; Ahlwardt, Verzeichnis, II, 18, 231; Brockelmann, GAL, II, 92; Suppl., II, 83; Ziriklî, el-AǾlâm (Fethullah), VI, 237; Elbânî, Maħŧûŧât, s. 123-125; Ahmed eş-Şerkāvî İkbâl, Mektebetü’l-Celâl es-Süyûŧî, Rabat 1397/1977, s. 103; Selâhaddin el-Müneccid, MuǾcemü’l-müǿellifîne’d-Dımaşķıyyîn, Beyrut 1398/1978, s. 234-236; M. İsâm Arrâr el-Hüseynî, İtĥâfü’l-ķārî bi-maǾrifeti cühûd ve aǾmâli’l-Ǿulemâǿ Ǿalâ Śaĥîĥi’l-Buħârî, Dımaşk-Beyrut 1407/1987, s. 284-285; Hâlid Reyyân, Fihrisü maħŧûŧâti’ž-Žâhiriyye: et-Târîħ ve mülĥaķātüh, Dımaşk 1393/1973, II, 32-33, 302, 639; el-Fihrisü’ş-Şâmil: el-ĥadîŝ (nşr. el-Mecmau’l-melekî), Amman 1991, I, 18-19, 32, 90, 134, 174, 248, 293, 294, 368, 424, 622; II, 805, 843, 870, 1082; III, 1362, 1369, 1564, 1703, 1746; Cezzâr, Medâħilü’l-müǿellifîn, IV, 1718-1719; Ahmed Ali Muhammed, “Risâle fî źikri men sümmiye Muĥammed ķable mîlâdi seyyidinâ Resûlillâh śallallāhü Ǿaleyhi ve sellem ve maǾahâ ķaśîdetü BevâǾişi’l-fikre ilâ ĥavâdişi’l-hicre”, ǾÂlemü maħŧûŧât ve’n-nevâdir, I/2, Riyad 1417/1997, s. 377-383.
M. Yaşar Kandemir