İBN EBÛ CEMRE, Abdullah b. Sa‘d

(ابن أبي جمرة، عبد الله بن سعد)

Ebû Muhammed Abdullāh b. Sa‘d b. Ebî Cemre el-Ezdî (ö. 699/1300 [?])

Saĥîĥ-i Buħârî muhtasarı ve bu muhtasara yazdığı şerhle tanınan Endülüslü âlim.

Hayatı hakkında yeterli bilgi yoktur. Mâlikî mezhebine mensup bir tarihçi, müfessir, kıraat âlimi ve muhaddis olduğu kaydedilmekte, doğru bildiğini açıkça söylemekten çekinmemesiyle tanınmaktadır. Kendisine bazı kerâmetler isnat edilmiştir. Vefat tarihi çeşitli kaynaklarda 525 (1131), 675 (1276) ve 695 (1296) olarak zikredilmişse de genel kanaat 699’da (1300) Kahire’de öldüğü şeklindedir.

Eserleri. 1. CemǾu’n-nihâye* fî bedǿi’l-ħayri ve’l-ġāye (Muħtaśaru İbn Ebî Cemre). Müellif, Śaĥîĥ-i Buħârî’den kolayca


ezberlenebilecek 300 hadisin senedlerini hazfetmek suretiyle meydana getirdiği bu eserini Behcetü’n-nüfûs ve teĥallîhâ bi-maǾrifeti mâ lehâ ve mâ Ǿaleyhâ adıyla şerhetmiş olup eser ve şerhi İskenderiye (1864), Kahire (1286, taşbaskı 1302, 1321, 1327, 1349) ve Bulak’ta (1314) basılmış; daha sonra İsmâil es-Sâvî, Abdülkādir et-Tûnisî ve Abdüssamed el-Hüseynî tarafından dört cilt halinde yine Kahire’de (1348, 1355) yayımlanmıştır. Uchûrî ve diğer bazı âlimler eser üzerine şerh yazmışlardır. 2. el-Merâǿi’l-ĥisân. İbn Ebû Cemre, Behcetü’n-nüfûs’u yazdığı dönemde rüyasında sık sık Resûl-i Ekrem’i gördüğünü ve eser üzerinde görüştüğünü, rüyalarından yetmişini bu eserinde bir araya getirdiğini söylemektedir. Eser, Behcetü’n-nüfûs’un çeşitli baskılarının sonunda yayımlanmıştır (Kahire 1355, Beyrut 1972, 1979). 3. Şerĥu ĥadîŝi ǾUbâde b. eś-Śâmit. Biatla ilgili bir risâle olup CemǾu’n-nihâye’de bulunan bir hadisin (Buhârî, “Îmân”, 10) müstakil şerhinden ibarettir.

İbn Ebû Cemre CemǾu’n-nihâye’de bulunan ifk ve isrâ hadislerini de şerhetmiş, İbnü’l-Kıftî’nin Târîħu’l-ĥükemâǿını Kitâb fî ŧabaķāti’l-ĥükemâǿ adıyla ihtisar etmiştir. Onun ayrıca bir tefsir yazdığı kaydedilmektedir (Keşfü’ž-žunûn, I, 436; II, 1097).

BİBLİYOGRAFYA:

İbn Kesîr, el-Bidâye, XIII, 346; Ahmed Bâbâ et-Tinbüktî, Neylü’l-ibtihâc, Trablus 1410/1989, s. 216; Keşfü’ž-žunûn, I, 436-437, 551, 599; II, 1040, 1097, 1989; Brockelmann, GAL, I, 458-459; Suppl., I, 635; Serkîs, MuǾcem, I, 27-28; Kehhâle, MuǾcemü’l-müǿellifîn, VI, 57; Sezgin, GAS, I, 126-127; Ziriklî, el-AǾlâm (Fethullah), IV, 89; Cezzâr, Medâħilü’l-müǿellifîn, s. 300-301; Sâlihiyye, el-MuǾcemü’ş-şâmil, II, 73-75.

Ali Yardım