HOCİÇ, Şâban

(1903-1980)

Boşnak din âlimi ve eğitimci.

Tuzla’nın (Bosna-Hersek) Lukavac ilçesinin Bokaviçi köyünde doğdu. Sıbyan mektebinde hocalık yapan babası Bekir Efendi’nin yanında iki yıl eğitim gördükten sonra 1911’de girdiği Tuzla’daki rüşdiyeyi I. Dünya Savaşı’nın yol açtığı güçlükler sebebiyle ancak 1916’da tamamlayabildi. Saraybosna’da medreseden (1920) ve Kadılık Yüksek Okulu’ndan mezun olmasının (1925) ardından Kahire’ye giderek Ezher Üniversitesi’nde öğrenimine devam etti. 1929’da âlimiyye* derecesiyle buradan mezun oldu. Tuzla’ya dönünce bir süre Behram Bey Medresesi’nde ikinci müderris olarak görev yaptı. Eylül 1930’da tayin edildiği Üsküp’te müderrislik görevini sürdürürken bölgede salgın olan malarya hastalığına yakalanması üzerine memleketine naklini istedi. Eylül 1934’te geldiği Bihaç’ta lise ve medresede ders verdi. 1936-1945 yıllarında Saraybosna’da Kadılık Yüksek Okulu’nda ve kız lisesinde hocalık yaptı. Saraybosna’daki yüksek okulda ahlâk, mantık, psikoloji, Arapça ve din eğitimi metodolojisi dersleri verdi. Ağustos 1945’te lise biyoloji ve matematik hocası olarak Tuzla’ya tayin edildi. 1953’te Tuzla Müzesi’nde Türkçe ve Arapça uzmanı, ertesi yıl Tuzla Arşivi yabancı diller (Türkçe, Arapça, Almanca) bölümünde şef olarak görevlendirildi. 1965’te emekli olduktan sonra da ilmî faaliyetlerini sürdüren Hociç 21 Eylül 1980’de Tuzla’da vefat etti.

Eserleri. Eğitim alanında yaptığı çalışmalarla tanınan Hociç’in başlıca eserleri şunlardır: 1. Istorija Islama (Sarajevo 1935; 2 ve 3. baskısı Povijest Islama adıyla: Sarajevo 1942, 1944). Yugoslavya devlet liselerinin üçüncü sınıflarında din dersi kitabı olarak okutulmuştur. 2. Kurǿân je najveça Muhammedova a.s. muǾdziza (Tuzla 1972). Müellife bu eseri dolayısıyla Şubat 1938’de Belgrad Üniversitesi Felsefe Fakültesi’nce eğitim uzmanı vasfı ve profesörlük unvanı verilmiştir. 3. Istorija Islamske Kulture (Tuzla 1973). 4. Ahlâk (Sarajevo 1940). Hociç’in Glasnik VIS dergisinde yayımlanan makalelerini ihtiva eder. 5. Dva najznacajnija putopisca Azije: Marko Polo i Ibni Betuta (Sarajevo 1956). Glasnik dergisinde yayımlanan Marko Polo ve İbn Battûta’ya dair çalışmanın ayrı basımıdır. 6. Poziv Hadzi Muje Mehoviça upuçen bosanskim muslimanima i hrisçanima


(Hacı Muyo Mehoviç’in Bosnalı müslüman ve hıristiyanlara mesajı; Sarajevo 1961). Glasnik Arhiva Drustva Arhivskih Radnika SR Bosne i Hercegovine dergisinde yayımlanan makalenin ayrı basımıdır.

Yazılarını genellikle Gajret, Novi Behar, el-Hidaje, Front Slobode, Preporod, Glasnik VIS gibi dergilerde yayımlayan Hociç’in Tuzla Müzesi’nin yayımladığı Clanci i gra«a za kulturnu istoriju istocne Bosne adlı dört kitaplık dizide “Stari Turski Dokumenti iz Tuzle i Okoline” (Tuzla ve civarı hakkında eski Türk belgeleri), “Migracije muslimanskog stanovništva iz Srbije u sjeveroistočnu Bosnu izmedu 1788-1862” (1788-1862 yılları arasında Sırbistan’dan Bosna’nın kuzeydoğusuna olan müslüman göçleri), “Vakufnama Tuzlanske dobrotvorke (vâkife) Tahirehanume Tuzlić” (Tuzlalı Tâhire Hanım Tuzliç’in vakıfnâmesi), “Ućešće Bosne i Hercegovine na medunarodnoj izloήbi u Filadelfiji 1876” (Bosna-Hersek’in 1876 Milletlerarası Filadelfiya Fuarı’na katılması) adlı yazıları bulunmaktadır (makaleleri için bk. Hadήić, Glasnik VIS, XLIII/6 [1980], s. 473-476; a.mlf., Takvim, s. 201-202).

Hociç’in Arap edebiyatı tarihiyle ilgili Istorija Arapske Knjizevnosti ve Dante’nin İlâhî Komedya’sı ile Ebü’l-Alâ el-Maarrî’nin Risâletü’l-ġufrân adlı eserinin karşılaştırıldığı Kratka uporedba Danteovog djela “Bozestvena Komedija” sa slicnim a dva i po stoljeca starijim arapskim djelom “Risâletü’l-ġufrân” od Ebu’l-Alau’l-Mearrija adlı iki eseri henüz yayımlanmamıştır.

BİBLİYOGRAFYA:

Mustafa Ćeman, Bibliografija Bošnjačke Knjizevnosti, Zagreb 1994, s. 372, 380; Kasim Hadήić, “Profesor Hadήi Šaban Hodήićέivot i Djelo”, Glasnik VIS, XLIII/6 (1980), s. 471-476; a.mlf., “Merhum Prof. Hadήi Šaban Hodήić”, Takvim, Sarajevo 1981, s. 199-202; Omer Nakićević, “Šaban Efendija Hodήić/15.03.1903-01.09.1980 / profesor, pedagog i islamski pisac” (makale İSAM Dokümantasyon Servisi Şâban Hociç poşetindedir).

Omer Nakıćević - Muhammed Aruçi