HOCİÇ, İbrâhim
(1916-1991)
Boşnak din âlimi ve yazar.
Bosna-Hersek’in Rogatica kasabasına bağlı Godimlje köyünde doğdu. Babası Zeynil ve dedesi Mula Efo da bölgenin tanınmış âlimlerindendir. İlkokulu Rogatica’ya bağlı Borika’da bitirdikten sonra Saraybosna’da lisede ve Kadılık Yüksek Okulu’nda
okudu ve aynı yerde Bosna-Hersek Vakıflar Müdürlüğü’nde göreve başladı. Mart 1942-Mayıs 1944 tarihleri arasında Doğu Bosna’dan yüz binlerce mülteci Saraybosna’ya akın ettiğinde gönüllü olarak mültecilerle ilgilendi. Bu sırada Rogatica ve çevresindeki köyler Sırplar tarafından yakılmış, müslüman halkın büyük bir kısmı katliama mâruz kalmış, bir kısmı da göçe tâbi tutulmuştu. Katliam esnasında Hociç’in babası ile üç kardeşi ve yakın akrabası da öldürüldü. Bu olaylar üzerine Hociç Mayıs 1944’te Visoko’ya yerleşti. 1947 yılına kadar Visoko Şeriat Mahkemesi’nde görev yaptı. Bu tarihte Yugoslavya komünist iktidarı tarafından şeriat mahkemelerinin ilga edilmesi üzerine Visoko’daki deri ve tekstil fabrikasında idarî işlerde çalışan Hociç sağlığının bozulması yüzünden 1965’te emekliye ayrıldı. Ancak vefatına kadar Visoko’da İslâm Birliği’nde (Islamska Zajednica) çalıştı ve ilmî araştırmalarını sürdürdü.
Eserleri. Hociç şiir, halk hikâyeleri, kültür ve folklor, tarihî miras, etnografya, Bosna tarihi, İslâm eğitim tarihi, Boşnaklar arasında dinî düşüncenin gelişimi, Kur’ânî düşünceye bakışlar, geçmişteki İslâm âlimleri ve düşünürleri, seyahatnâmeler gibi değişik konularda yazılar yazmış, makaleleri Glasnik VIS, Takvim, Preporod, Zemzem, Islamska Misao, Novi Behar vb. dergi ve periyodiklerde yayımlanmıştır. 200’ü aşkın kitap ve makale yazan İbrâhim Hociç’in eserleri arasında özellikle dördü meşhur olmuştur (müellifin neşredilen kitap ve makaleleri hakkında Muharem Omerdić tarafından yapılan çalışma henüz yayımlanmamıştır). 1. O Intelektualnom i Primitivnom Shvatanju Vjere i Vjerskih Propisa (Sarajevo 1971). Baş tarafında dinin çeşitli tanıtımları yapılan eserin başlıca konuları şunlardır: İslâmî düşüncede ve diğer ideolojilerde insan ve insan hayatı, son ilâhî mesaj ve insan düşüncesinin kaynağı olarak Kur’an, gerçek müslümanın vasıfları, geçici ve ebedî hayat, hicretin tarihî önemi, cemaat, cami ve imam, sağlıklı aile ve sağlıklı toplum, Kur’an’da ilim ve iman. Eserde vurgulanan ana fikir, dinin geleneksel anlayışlardan kurtarılıp çağdaş yorumlara tâbi tutulması gerektiği hususudur. 2. Kratak Pogled na Razvitak Egzaktnih Znanosti u Islamskom Svijetu (Visoko 1994). Eserde, Batı çevrelerinde İslâmî ilimlerin dünya medeniyeti sahasındaki tarihî rolünün ihmal edildiği fikri işlenmektedir. Batı literatüründe özellikle Ortaçağ’daki İslâm düşüncesinin katkılarının ortaya konmadığını, İslâm ulemâsının bu dönemde Yunan ve Hint eserlerinden yaptıkları tercümelere işaret edilmediğini ileri süren Hociç, eserinde İslâm âlimlerinin ilim dünyasına olan katkılarını araştırmakta, müslümanların astronomi, matematik, fizik, kimya, coğrafya, tıp vb. ilimlerde yaptıkları çalışmaları ve ilmî keşifleri zikretmektedir. 3. Sto Jedna Rubaija (Visoko 1995). 101 rubâîden oluşan eserde Hociç’in, Ömer Hayyâm’ın rubâîlerinde düştüğü hatadan korunmak için Kur’an âyetleri üzerine heretik yorumlar yapmaktan çekindiği görülmektedir. 4. Stradanje Muslimana u Rogatickom Kraju u Drugom Svjetskom Ratu (Visoko 1996). II. Dünya Savaşı sırasında Rogatica bölgesinde müslümanların uğradığı katliamlar hakkındadır. Eserde, asırlarca süren Sırp katliamlarına işaret edildikten sonra özel olarak bazı ailelerin, kasaba ve köylerin uğradığı toplu kıyımlara dikkat çekilmektedir.
BİBLİYOGRAFYA:
Hodήić Hamdija, Porijeklo i Istorijat Hodήića, Šatorovića, Godimilja i έepe-Naselja Istoćne Bosne, Sarajevo 1989, tür.yer.; Mustafa Ćeman, Bibliografija Bošnjaòke Knjičevnosti, Zagreb 1994, s. 516, 573; N. N., “Nagrada Stvaraocima i Iѕћґћraήivačiҗћa”, Oslobodenje, Sarajevo 23 Septembar 1990; Hilmo Neimarlija, “Ibrahim Efendija Hodήić”, Glasnik Rijaseta Islamske Zajednice, LIV/5, Sarajevo 1991, s. 655-657; a.mlf., “Skromni i Moralni έivot”, Muslimanski Glas, sy. 22, Sarajevo 1991, s. 22; Mustafa Omerdić, “Ibrahim Efendi Hodήić (kadija u penziji)”, Preporod, XXII/19 (506), Sarajevo 1991, s. 25; a.mlf., “Sjećanje na Rahmetli Ibrahima ef. Hodήića”, El-Hidaje, sy. 15, Visoko 1993, s. 3; Mirsad Mahmutović, “έivot i Djelo Rahmetli Ibrahima ef. Hodήića”, a.e., sy. 8 (1993), s. 3; a.mlf., “Ibrahim Hodήić u Liku Progresivnog Tradicionaliste”, a.e., sy. 27-28 (1994), s. 11; Emina Hodήić, “Tvorac Reče Nek Sve Teče”, a.e., sy. 27-28 (1994), s. 11.
Muharem Omerdıć