HİSÂFÎ
(الحصافي)
Haseneyn b. Hüseyn b. Haseneyn el-Hisâfî (1848-1910)
Şâzeliyye’nin Mısır’daki bir kolu olan Hisâfiyye’nin kurucusu.
Mısır’ın Kalyûbiye vilâyetine bağlı Hisâfe köyünde doğdu. İlk tahsilini köyünde tamamlayıp Kur’an’ı ezberledikten sonra Kahire’ye gitti ve Ezher’de öğrenim gördü. 1872 yılında hac için gittiği Mekke’de Şâzeliyye şeyhi Muhammed b. Muhammed el-Fâsî’ye intisap etti. Seyrü sülûkünü tamamlayıp icâzet aldı. Mısır’a döndüğünde Şarkiye vilâyetine bağlı Zekāzîk şehri ve çevresinde irşad faaliyetlerine başladı. Ayrıca Ticâniyye ve Halvetiyye gibi diğer tarikatlardan da icâzet alan Hisâfî kısa zamanda bölgede çok sayıda mürid edindi. Ancak bu faaliyetleri mahallî idareciler tarafından engellenmeye çalışıldı. 1884 yılı başlarında nakîbü’l-eşraf Abdülbâkī el-Bekrî, Hisâfî’ye mensup dervişlerin mevlid törenlerine katılmalarını ve camilerde zikir yapmalarını yasakladı. Bölge valisi de bu yönde bir karar aldı. Hisâfî ve halifelerinin müridlerin yoğun olarak yaşadığı köylere girmelerinin yasaklanması istendi. Şarkiye valisinin kısa bir müddet sonra Hisâfî ve mensuplarına uygulanan yasakları kaldırmasına rağmen Abdülbâkī el-Bekrî ve taraftarları Hisâfî’ye karşı çıkmaya devam ettiler. Bunun üzerine Hisâfî durumu Mısır Hidivi Tevfik Paşa’ya bildirdi. Hidivin meseleyi havale ettiği Mısır müftüsü ve Ezher şeyhi Muhammed Mehdî el-Abbâsî tarafların anlaşmasını sağladı; Hisâfî ve mensupları üzerinde herhangi bir otoritenin baskı kurmasını önleyen bir bildiri yayımlandı. Bundan sonra Hisâfî irşad faaliyetlerini bir tarikat kurucusu hüviyetiyle sürdürdü. 1910 yılında ölümü üzerine tarikat oğlu ve halifesi Muhammed Abdülvehhâb (ö. 1949) tarafından devam ettirildi. Demenhûr’da defnedilen Hisâfî’nin türbesi bugün bir ziyaret yeridir.
es-Sebîlü’l-vâđıĥ (Kahire 1951), el-Beşâǿir ve’l-ebśâr ve Şerĥu’l-aĥzâbi’ş-Şâźelî adlı üç eseri bulunan Hisâfî kelâm ilmiyle de meşgul olmuştur (Zekî M. Mücâhid, II, 558). Müridlerinden Ali el-Ca‘ferâvî, onun hayatı, menkıbeleri ve tasavvufî görüşleri hakkında el-Menhelü’ś-śâfî fî menâķıbi’s-Seyyid Ĥaseneyn el-Ĥiśâfî adlı bir eser yazmıştır (Kahire 1330). Hisâfî’nin Mahmûdiye şehrindeki halifesi Ahmed Sükkerî’nin İslâm ahlâkını yaymak ve şehirdeki hıristiyan misyonerlerin faaliyetlerine engel olmak amacıyla kurduğu el-Cem‘iyyetü’l-Hisâfiyyetü’l-hayriyye daha sonra İhvân-ı Müslimîn teşkilâtının nüvesini teşkil etmiştir.
BİBLİYOGRAFYA:
Hasan el-Bennâ, Müźekkirâtü’d-daǾve ve’d-dâǾiyye, Kahire 1939, s. 10-16; Kehhâle, MuǾcemü’l-müǿellifîn, III, 304; J. S. Trimingham, The Sufi Orders in Islam, Oxford 1971, s. 251; F. De Jong, Turuq and Turuq-Linked Institutions in 19th Century Egypt, Leiden 1978, s. 101-103, 107-108; a.mlf., “al-Ĥiśāfī”, EI² Suppl. (İng.), s. 371; M. Ahmed Dernîka, eŧ-Ŧarîķatü’ş-Şâźeliyye ve aǾlâmühâ, Beyrut 1410/1990, s. 98-99; Zekî M. Mücâhid, el-AǾlâmü’ş-şarķıyye, Beyrut 1994, II, 557-558; Muhyiddin et-Tu‘mî, Ŧabaķātü’ş-Şâźeliyyeti’l-kübrâ, Beyrut 1416/1996, s. 144; Ernst Bannerth, “Aspects Humains de la Shadhiliyya en Egypte”, MIDEO, XI (1972), s. 240.
Rıza Kurtuluş