HÂRİSÎ, Mes‘ûd b. Ahmed

(مسعود بن أحمد الحارثي)

Ebû Muhammed (Ebû Abdirrahmân) Sa‘düddîn Mes‘ûd b. Ahmed b. Mes‘ûd el-Irâkī el-Mısrî (ö. 711/1312)

Hanbelî fakihi.

652 (1254) yılında dünyaya geldi. Babasının doğduğu Bağdat’ın batısındaki Hârisiye köyüne nisbetle anılır. İyi bir fıkıh öğrenimi görerek devrinin Hanbelî hukukçuları arasında seçkin bir yere sahip oldu. Kahire’de Radıyyüddin İbnü’l-Burhân, Necîbüddin el-Harrânî, Abdullah b. Allâk; İskenderiye’de Osman b. Avf, İbnü’l-Furât; Dımaşk’ta Ebû Zekeriyyâ İbnü’s-Sayrafî, Ahmed b. Ebü’l-Hayr gibi muhaddislerden hadis dinledi. Kendisinden Takıyyüddin es-Sübkî, Abdülazîz b. Muhammed b. Cemâa, Yûsuf b. Abdurrahman el-Mizzî ve Birzâlî gibi âlimler hadis dinlediler. Bir süre Dımaşk’ta Nûriye Medresesi meşihatlığında bulunan Hârisî Mısır’a dönerek İbn Tolun, Hâkim, Sâlihiye ve Mansûriye camilerinde ders verdi. 709 yılı Rebîülâhirinde (Eylül 1309) Mısır kādılkudâtlığına getirildi ve ölünceye kadar bu görevde kaldı. Takıyyüddin İbn Dakīku’l-Îd’in, Allah’a cihet izâfe edenlere katıldığı ve bu görüşlerin propagandasını yaptığı için Hârisî ile ilişkilerini kestiğine dair kaynaklarda yer alan bilgilerden, bazı itikadî meselelerde çağdaşlarıyla ciddi ihtilâflara düştüğü anlaşılmaktadır. 14 Zilhicce 711 (22 Nisan 1312) tarihinde Kahire’de vefat eden Hârisî Karâfe Kabristanı’na defnedildi.

Eserleri. 1. Şerĥu’l-MuķniǾ. Hanbelî hukukçusu İbn Kudâme’nin el-MuķniǾ adlı eserinin “Âriyet” bölümünden “Vesâyâ”ya kadarki kısmının şerhidir (Brockelmann, I, 688). 2. Şerĥu Süneni Ebî Dâvûd. Ebû Dâvûd’un es-Sünen’inin tamamlanamamış bir şerhidir. 3. Emâlî. Hadis metin ve sened tenkidiyle râvi biyografilerini ihtiva eden bir eserdir. Bütün kaynaklar Hârisî’nin sadece bu üç eserini zikrederken Bağdatlı İsmâil Paşa Şerĥu Süneni İbn Mâce’yi de ona atfetmektedir (bk. Îżâĥu’l-meknûn, II, 28).

BİBLİYOGRAFYA:

İbn Kudâme el-Makdisî, ǾUlemâǿü’l-ĥadîŝ, IV, 274; Zehebî, Teźkiretü’l-ĥuffâž, IV, 1495-1496; a.mlf., el-MuǾîn fî ŧabaķāti’l-muĥaddiŝîn (nşr. Hemmâm Abdürrahîm Saîd), Amman 1404/1984, s. 229; Yâfiî, Mirǿâtü’l-cenân (Cübûrî), IV, 251; İbn Receb, eź-Źeyl Ǿalâ Ŧabaķāti’l-Ĥanâbile, Kahire 1372, II, 362-364; İbn Hacer, ed-Dürerü’l-kâmine, IV, 347-348; İbn Tağrîberdî, en-Nücûmü’z-zâhire, IX, 221; Süyûtî, Ĥüsnü’l-muĥâđara, I, 358; İbnü’l-Kādî, Dürretü’l-ĥicâl, III, 11-13; İbnü’l-İmâd, Şeźerât, VI, 28-29; Brockelmann, GAL Suppl., I, 688; Îżâĥu’l-meknûn, II, 28; Hediyyetü’l-Ǿârifîn, II, 469; Ziriklî, el-AǾlâm, VIII, 109-110; Kehhâle, MuǾcemü’l-müǿellifîn, XII, 225.

Vecdi Akyüz