GULÂM HÜSEYİN

غلام حسين

Gulâm Hüseyn Selîm Zeydpûrî (ö.1233/1817)

Bengal’in ilk müslüman tarihçilerinden.

Evez’de Bâre Banki civarındaki Zeydpûr’da doğdu. Daha sonra İngiliz Bâzârı diye de bilinen Engrîzâbâd’a göç etti. İyi bir eğitim gördü. Bölgedeki İngiliz Doğu Hindistan Şirketi’nin ticarî temsilcisi George Udny’nin (Udney) sorumluluğu altında postahane müdürü (dak münşî) oldu. Udny’nin ricası üzerine bir Bengal tarihi yazmayı kabul etti ve 1202’de (1787-88) tamamladığı bu Farsça eserine Riyâżü’s-selâŧîn adını verdi. Eser bir mukaddime ve dört bölümden meydana gelmektedir.

Gulâm Hüseyin Riyâżü’s-selâŧîn’in mukaddimesinde Bengal ve civarını tanıtır; bölgede yaşayan halka dair bilgi verir. Ayrıca bazı şehir ve kasabaları tasvir eder; Bengal sultanlarıyla valilerini ve onlarla ilgili bazı anekdotları anlatır. Birinci bölümde Delhi sultanlarının tayin ettiği Bengal valilerinden, ikinci bölümde bağımsız Bengal sultanlarından, üçüncü bölümde Bâbürlüler’e bağlı vekillerden (nâzımlar, nizamlar), son bölümde Fransız ve Portekizliler’in Bengal’e gelişinden ve buradaki İngiliz hâkimiyetinden bahseder. Mevlevî Abdülhak Âbid tarafından neşredilen Riyâżü’s-selâŧîn’i (Kalküta 1890) Mevlevî Abdüsselâm notlarla birlikte İngilizce’ye çevirmiştir (Calcutta 1902; Delhi 1975).

BİBLİYOGRAFYA:

Gulâm Hüseyin Sâlim, Riyâżü’s-selâŧîn (nşr. Mevlevî Abdülhak Âbid), Kalküta 1890; a.e. (İng. trc. Mavlavi Abdus Salam), Calcutta 1902, s. 2-5; Storey, Persian Literatüre, I/1, 178; Abdülhay el-Hasenî, Nüzhetü’l-ħavâŧır, VII, 352; Hânbâbâ, Fihrist II, 2726; Gholam Rasul, The Origin and Development of Muslim Historiography, Dakka 1984, s. 117-119; H. Beveridge, “The Khurshid Jahan Numa of Sayyad Ilāhī Baқћѕћ al-Ĥusainī Angreēzābādī”, JASB, LXIV/1 (1895), s.’ 196, 198; “Gulâm Hüseyin”, İA, IV, 824; A. S. Bazmee Ansari, “Җћulām Ĥusayn (Salīm)”, El2(İng.), II, 1092.

A. S. Bazmee Ansarı