FETÂ
الفتى
Sirâcüddîn (Takıyyüddîn) Ebû Hafs Ömer b. Muhammed b. Ubeyd ez-Zebîdî el-Yemenî (ö.887/1482)
Şâfiî fakihi.
801’de (1398-99) Zebîd’de doğdu ve orada yetişti. Aslında babasına ait olan Fetâ lakabı ile şöhret buldu. Muhammed b. Sâlih, Mûsâ b. Muhammed ed-Dicâî ve İsmâil b. Ebû Bekir el-Mukrî’den fıkıh okudu. Uzun süre yanında kaldığı İbnü’l-Mukrî’den ayrılarak Zebîd’in doğusundaki köylere gitti. Burada fıkıh âlimi bir kadınla evlenerek bir müddet ders verdi ve eser telifiyle meşgul oldu.
Tâhirîler hânedanının kurucusu Ali b. Tâhir Yemen’i ele geçirdiğinde bölge fakihleriyle ilgilenerek onları vakıflara ait binalara yerleştirmişti. Bu arada Fetâ ile de tanışarak ona ikramda bulundu. Vakıflardan kendisine ve ailesine maaş bağladı. Zebîd Nizâmiye Medresesi’ne müderris tayin edilen Fetâ’ya ayrıca vakıflar idaresi de tevdi edildi. Ali b. Tâhir’in vefatına kadar (883/1478) bu görevi sürdüren, ancak yeni emîr Abdülvehhâb b. Dâvûd tarafından azledilen Fetâ bundan sonra kendini telif, öğretim ve fetva işlerine verdi. Daha sonra Abdülvehhâb tarafından kendi inşa ettirdiği medreseye tayin edildiyse de bu görevde fazla kalamadı ve Safer 887’de (Nisan 1482) vefat etti.
Eserleri. 1. Muħtaśaru Mühimmâti’l-Mühimmât. Cemâleddin el-İsnevî’nin fıkha dair el-Mühimmât’ı üzerine Zeynüddin el-Irâkī’nin yaptığı Mühimmâtü’l-Mühimmat adlı istidrâkin muhtasandır. 2. el-İbrîz taśĥîĥi’l-Vecîz, Gazzâlî’nin meşhur eseri el-Vecîz’in muhtasarıdır (Bu iki eserin yazma nüshaları için bk. Brockelmann, I, 753; II, 255).
Fetâ’nın kaynaklarda adı geçen diğer eserleri de şunlardır: 1. el-İlhâm limâ fi’r-Ravżi mine’l-evham. Hocası İbnü’l-Mukrî’nin Nevevî’nin Ravżatü’ŧ-ŧâlibîn’ine yaptığı er-Ravż adlı muhtasarın şerhidir. 2. Envârü’l-Envâr. Cemâleddin el-Erdebîlî’nin el-Envâr li-Ǿameli’l-ebrâr adlı eseri üzerine yapılan ziyadeleri bir araya getirmek suretiyle hazırladığı bir kitaptır. 3. Cevâhirü’l-Cevahir. Gazzâlî’nin, Şâfiî mezhebinin beş temel eserinden biri olan el-Vasîŧ’ine Necmeddin el-Kamûlî’nin yaptığı el-Baĥrü’l-muĥiŧ adlı şerhin yine Kamûlî’nin hazırladığı Cevâhirü’l-Baĥr adlı muhtasar üzerine Fetâ tarafından yapılan bir telhistir. 4. Taķrîbü’l-muĥtâc. İbnü’l-Mülakkın’ın Nevevî’nin Minhâcü’ŧ-ŧâlibîn’ine yaptığı el- ǾUmde adlı şerhin üzerine yazılan ziyadelerin derlenmesi suretiyle hazırlanmıştır. 5. eś-Śıfâde fî zevâǿidi’l-ǾUcâle. Bu eser de yine İbnü’l-Mülakkın’ın Nevevî’nin Minhâcü’ŧ-ŧâlibîn’ine yaptığı el- ǾUcâle adlı şerhin üzerine yazılan ziyadelerin bir araya getirilmesi suretiyle hazırlanmıştır.
BİBLİYOGRAFYA:
Sehâvî, eđ-Đavǿü’l-lâmiǾ, VI, 132-135; Keş-fü’ž-žunûn, I, 186, 613, 919, 930; 1873-1874, 1915, 2004, 2008; Şevkânî, el-Bedrü’ŧ-ŧâliǾ, I, 513; Ξâĥu’l-meknûn, I, 11, 123; II, 67; Hediyyetü’l-Ǿârifîn, I, 794; Brockelmann, GAL Supp., I, 753; II, 255; Kehhâle, MuǾcemü’l-müǿellifîn, VII, 313-314.
Mustafa Baktır