FÂTİH CAMİİ
Mora’nın merkezi Mezistre’de (Mistra) XV. yüzyıla ait cami.
1249 yılından itibaren gittikçe gelişen ve önem kazanmaya başlayan bu Latin şehri 1259’da Bizanslılar’a geçtikten sonra gelişmesini sürdürmüş, Osmanlı hâkimiyetinin bölgede yayılması sırasında şehir Fâtih Sultan Mehmed tarafından fethedilmiştir (1460). Osmanlı devrinde Güney Yunanistan’da Mora eyaletinin başşehri olan Mezistre bölgede önemli bir şehir olma hüviyetini kazanmıştır.
XVII. yüzyılda burayı ziyaret eden Evliya Çelebi, iç kaledeki Fâtih Camii’nden başka aşağı kalede bir de Fethiye Camii’nden bahseder. Şehirde o sırada müslümanlara ait dördü mescid olmak üzere yedi ibadethâne bulunuyordu. Bunlar arasında Fâtih Sultan Mehmed vakfı olan Fethiye, Çarşı ve Zal camileri en önemli ibadethânelerdir.
G. Millet’in 1910’da yayımlanan Mistra’nın Bizans devrine dair eserindeki planda şehirde iki caminin varlığına işaret edilmiş olmakla beraber bunların hangileri olduğu teşhis edilememektedir. Camilerden biri, Mora despotlarının sarayı olan büyük yapının avlusunun bir köşesinde inşa edilmiş tuğla minareli küçük bir binadır. Duvarları çok yıkık olmakla beraber aslında ahşap çatılı bir cami olduğu anlaşılmaktadır. Osmanlılar zamanında despotların sarayının avlusu çarşı olarak kullanıldığına göre bu cami acaba Fâtih, Fethiye ve Çarşı camilerinden hangisidir? G. Millet’in planında ayrıca Brontokhion Manastırı yakınında bir cami daha gösterilmiştir. Herhalde aslında kubbeli olan bu ikinci cami kare planlı bir mekândan ibarettir. Bu yapıların günümüzde Balkanlar’daki birçok benzerleri gibi hiçbir izi kalmamıştır.
BİBLİYOGRAFYA:
Ayverdi, Osmanlı Mimarîsi IV, s. 822; a.mlf., Avrupa’da Osmanlı Mimarî Eserleri IV, s. 250; Semavi Eylce, “Yunanistan’da Türk Mimarî Eserleri, II”, TM, XII (1955), s. 214-215.
Semavi Eyice