EYMEN b. HUREYM
أيمن بن خريم
Eymen b. Hureym b. Fâtik el-Esedî (ö. 80/699 [?])
Şair sahâbî.
Aslen Dımaşklı olup sonradan Kûfe’ye yerleşen babası Hureym b. Fâtik ile amcası Sebre sahâbî idiler. Babasının ve amcasının Bedir Gazvesi’ne katıldığına, ayrıca amcasının Hudeybiye Antlaşması’nda bulunduğuna dair rivayetler vardır. Abdüllatîf b. Ahmed el-Bikāî her iki kardeşi Ehl-i Bedir arasında saymaktadır (Ehlü Bedr, s. 69, 91). Bazı kaynaklarda ise Bedir Gazvesi sırasında henüz ergin olmayan Eymen ile babasının ve amcasının Mekke’nin fethinde İslâmiyet’i kabul ettikleri ileri sürülmektedir. Ashabın hayatına dair eserlerde Eymen’in sahâbî kabui edildiği görülmektedir. Eymen’in yalancı şahitlik konusunda doğrudan Hz. Peygamber’den bir hadis rivayet ettiği söylenmekle beraber Tirmizî’nin de belirttiği gibi onun Resûl-i Ekrem’den hadis işittiği bilinmemektedir (Tirmizî, “Şehâdât”, 3, “BüyûǾ”, 3, “Ĥudûd”, 16).
Siyasî konularda bilgi ve tecrübe sahibi olan Eymen hayatı boyunca müslümanlar arasındaki ihtilâflardan uzak durmaya çalışmıştır. Abdülmelik b. Mervân’ın ona bir miktar para verdiği, babasının ve amcasının sahâbî olduklarını hatırlatarak kendisinin de Abdullah b. Zübeyr’e karşı savaşmasının uygun olacağını söylediği, fakat Eymen’in, “Ben namaz kılan bir kimseyle savaşmam” diye başlayan şiiriyle bu teklifi reddettiği belirtilmektedir (İbn Sa‘d, VI, 38).
Devrinin tanınmış şairleri arasında yer alan Eymen’i, kasidelerinde övdüğü kimselerin meziyetlerini zikrederken mübalağalı ifadelerden sakındığı için başarılı saymayanlar vardır (Merzübânî, s. 222-223). Buna karşılık Abdülmelik b. Mervân onu, övdüğü kimselerin özellikle ruhî ve ahlâkî vasıflarını dikkate aldığı için takdir etmiştir.
Emevî valilerinden Abdülazîz b. Mervân ve Bişr b. Mervân hakkında da şiirler söyleyen Eymen, Kûfeli şairlerin çoğunun yaptığı gibi gazel tarzında kasideler de söylemiştir. Eymen lirik bir şair olup dili fasih, kelime örgüsü sağlam, ifadesi açıktır. Bununla birlikte mânası güç anlaşılan şiirleri de vardır. Medih, hiciv, gazel ve hikmet tarzında şiirler yazan Eymen’in Halife Osman’ın ardından yazdığı mersiye bu türün güzel bir örneğini teşkil eder. Abdülazîz b. Mervân ile Bişr b. Mervân’ın, şiirlerini çok beğendikleri Eymen b. Hureym’e “halîlü’l-hulefâ” lakabı verilmiştir.
Eymen b. Hureym’in şiirlerinden bazı parçalar çeşitli eserlerde bugüne ulaşmıştır.
BİBLİYOGRAFYA:
Tirmizî, “Şehâdât”, 3, “BüyûǾ', 3, “Hudûd”, 16; Buhârî, et-Târîhu’l-kebîr, II, 25; III, 224; IV, 187; İbn Sa‘d, et-Tabakât, VI, 38-39; İbn Kuteybe, eş-ŞiǾr ve’ş-şuǾarâǿ, I, 526-528; a.mlf., el-MaǾârif (Ukkâşe), s. 340, 582; İbn Ebû Hatim, el-Cerh ve’t-taǾdîl, II, 318; III, 400; Ebü’l-Ferec el-İsfahânî, el-Eğânî, I, 30, 328-331; Merzübânî, el-Müveşşah, Kahire 1965, s. 222-223; İbn Hazm, Esmâǿü’s-sahâbeti’r-ruvât (nşr. Seyyid Kisrevî Hasan), Beyrut 1412/1992, s. 161; İbn Abdülber, el-İstîǾâb, I, 89-90; İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-gâbe, I, 188-189; II, 130-131; İbn Hacer, el-İsâbe, I, 92, 424; II, 14; a.mlf., Tehzîbü’t-Tehzîb, I, 392-393; III, 139; Hazrecî, Hulâsatü Tezhîb, s. 42; Abdüllatîf b. Ahmed el-Bikâî, Ehlü Bedr (nşr Abdüllatîf Fâhûrî), Beyrut 1409/1989, s. 69, 91; Ömer Ferruh, Târîhu’l-edeb, I, 473-478; Ziriklî, el-AǾlâm (Fethullah), II, 35; Wensinck, el-MuǾcem, VIII, 25, 72.
Taceddin Uzun