EVFER
أوفر
Türk mûsikisi usullerinden.
Arapça’da “sayıca daha fazla, pek çok” anlamına gelen kelime Türk mûsikisinde dokuz zamanlı bir küçük usulün adıdır. Bir dört zamanla bir beş zamanın, başka bir ifadeyle bir sofyan ile ikinci şekil bir Türk aksağının birleşmesinden meydana gelmiştir. Bünyesinde yer alan Türk aksağının farklı yani ikinci şekil oluşu evferi aksak usulünden ayırmaktadır. Evfer usulüne başlı başına bir ritmik değer kazandıran bu farklılık aksağın son iki darbındaki uzun - kısa vuruşların yer değiştirmesi şeklinde, yani kısa - uzun darplar halinde vurulmasından ibarettir. Usûlün 9/8’lik birinci ve 9/4’lük ikinci mertebeleri çok kullanılmıştır. Halk türkülerinin ölçülmesinde de faydalanılan evferin Ege yöresi türkülerinin bazılarında ise 9/2’lik bir üçüncü mertebesinin kullanıldığı görülmektedir. Ayrıca Mevlevî âyinlerinin ikinci selâmlarının âdeta değişmez usulü halinde kullanılan ikinci mertebesine “ağır evfer” veya “Mevlevî evferi” adı verilir. Âyinlerin ikinci selâmları genellikle bu usulün ikinci kısmı olan Türk aksağı ile başlar. Bu mertebelerin şematik gösterilişi şöyledir:
Evfer usulünün birinci mertebesiyle şarkı, türkü ve ilâhilerle Trakya yöresi türkü ve oyun havaları, ikinci mertebesiyle de Mevlevî âyinlerinin ikinci ve dördüncü selâmları başta olmak üzere daha çok Ege ve Balıkesir yöresi zeybek, türkü ve oyun havaları ölçülmüştür. Bu mertebe şarkılarda az kullanılmıştır.
BİBLİYOGRAFYA:
Ezgi, Türk Musikisi, II, 45-46; V, 282; Özkan, TMNU, s. 602-604; Rauf Yekta, Türk Musikisi, s. 111-112; Arel, Türk Musikisi, s. 99-100; Sâdeddin Heper, “Türk Musikisinde Usuller”, MM, sy. 345 (1978), s. 12.
İsmail Hakkı Özkan