el-EMÂLÎ
الأمالي
İbnü’ş-Şecerî’nin (ö. 542/1148) daha çok Arap dili ve edebiyatının çeşitli meselelerini ele aldığı eseri.
Her biri risale şeklindeki seksen dört meclisten meydana gelen eser, İbnü’ş-Şecerîye sorulan çeşitli soruların cevaplarından oluşmuştur. Bazı bölümlerinde mevcut yazılış tarihlerinden 524-526 (1130-1132) yılları arasında kaleme alındığı anlaşılmaktadır.
el-Emâlî, muhtelif gramer konuları, meşhur Arap şairlerinin bazı şiirleri, lügat, belâgat, aruz, kafiye, âyet tefsirleri, tarih, ahbâr ve naklettiği şiirlerde geçen şehirlere dair bilgiler ihtiva etmektedir. Bazan “fasıl” veya “mes’ele” başlığı altında konu dışına çıkan müellif muhtemel soruları cevaplandırmakta, zaman zaman edebî ve tarihî bilgilere yer vermekte, meşhur dilcilerin konuyla ilgili görüşlerini sıralamakta, sonunda da kendi görüş ve tercihini belirtmektedir. Gramer kaideleri ve dile dair çeşitli açıklamalar eserde geniş yer tutmaktadır.
İbnü’ş-Şecerî eserini tamamladıktan sonra çağdaşı İbnü’l-Haşşâb kendisinden kitabının semâ*ını istemiş, bu isteğinin kabul edilmemesi üzerine el-Emâlî’nin bazı kısımlarını tenkit için bir reddiye yazmış, İbnü’ş-Şecerî de el-İntiśâr adlı risâlesiyle bu reddiyeye cevap vermiştir.
el-Emâlî Seyyid Zeynelâbidîn el-Mûsevî, Habîb Abdullah b. Ahmed el-Alevî ve Abdurrahman el-Yemânî’nin ortak tashihleriyle iki cilt halinde basılmıştır (Haydarâbâd 1349/1930). Bu baskı, eserin Âsafiye Kütüphanesi’nde bulunan I. cildiyle Freitz Krenkow vasıtasıyla elde edilen İstanbul kütüphanelerindeki nüshalarından birinin ilk cildinin bir kısmına ve II. cildinin ekserisine dayanmaktadır. Faydalanılan İstanbul nüshasının yeri ve numarası belirtilmemiştir. Beyrut’ta ofset baskıları da yapılan bu neşir eksiktir. Hatim Salih Dâmin, eserin geri kalan altı meclisini Mâ lem yünşer mine’l-Emâli’ş-Şeceriyye adıyla yayımlamıştır (Beyrut 1984). Mahmûd Muhammed et-Tanâhî Âsafiye ve Râgıb Paşa kütüphanelerindeki nüshaları esas alarak eser ve müellif hakkında uzunca bir mukaddime ilâve etmek suretiyle kitabın tamamını üç cilt halinde neşretmiştir (Kahire 1413/1992).
BİBLİYOGRAFYA:
İbnü’ş-Şecerî, el-Emâlî, Haydarâbâd 1349/1930, I-II; a.e (nşr. Mahmûd M. et-Tanâhî), Kahire 1413/1992, nâşirin mukaddimesi, I, 3-211; İbnü’l-Enbârî, Nüzhetü’l-elibbâǿ (nşr. Muhammed Ebü’l-Fazl), Kahire 1386/1967, s. 404; Yâkut, MuǾcemu’l-üdebâǿ, XIX, 283; İbnü’l-Kıftî, İnbâhü’r-ruvât, III, 356-357; İbn Hallikân, Vefeyât, VI, 45; Keşfü’z-zunûn, I, 162; Brockelmann, GAL Suppl., I, 492-493; Ömer Ferruh, Târîhu’l-edeb, III, 288-289; Mustafa eş-Şek‘a, Menâhîcü’t-teǿlîf Ǿinde’l-ulemâǿi’l-ǾArab, Beyrut 1991, s. 387-399; İnâyetullah Fâtihînijâd, “İbn Şecerî”, DMBİ, IV, 68-69.
Hüseyin Elmalı