EBÜ’l-HÂRİS
أبو الحارث
Ebü’l-Hâris el-Leys b. Hâlid el-Bağdâdî (ö. 240/854)
Kırâat-i seb‘a imamlarından Kisâî’nin meşhur iki râvisinden biri.
Hayatı hakkında yeterli bilgi yoktur. Bazı kaynaklarda Mervezî nisbesiyle de anıldığı zikredilmiştir. Ancak Ebû Amr ed-Dânî bunun doğru olmadığını, bu nisbe ile aynı adı taşıyan kimsenin Mâlik b. Enes’in talebelerinden biri olduğunu ve Ebû Bekir künyesiyle anıldığını söylemiştir (Zehebî, MaǾrifetü’l-kurrâǿ, I, 211).
Kıraat ilmini arz* yoluyla kırâat-i seb‘a* imamlarından olan Ali b. Hamza el-Kisâî’den öğrendi ve onun önde gelen talebeleri arasında yer aldı. Ayrıca Hamza b. Kāsım el-Ahvel ve Yahyâ b. Mübârek el-Yezîdî’den de faydalanarak rivayette bulundu. Seleme b. Âsım, Muhammed b. Yahyâ el-Kisâî, Fadl b. Şâzân ve Ya‘kūb b. Ahmed et-Türkmânî kendisinden kıraat ilminde istifade eden talebelerindendir. Hadisle de meşgul olup bu ilimde sika* olarak değerlendirilen ve bazı kaynaklarda bir rivayetine yer verilen (bk. Hatîb, XIII, 16; Zehebî, Târîhu’l-İslâm, vr. 64ª) Ebü’l-Hâris, kıraat ilmindeki hocalarından Yahyâ b. Mübârek el-Yezîdî’den hadis rivayet etmiş, kendisinden de Muhammed b. Yahyâ el-Kisâî ve Seleme b. Âsım rivayette bulunmuşlardır.
İbn Mücâhid’in (ö. 324/936) Kitâbü’s-SebǾa’sında Kisâî kıraatinin râvileri arasında yer verdiği Ebü’l-Hâris’in, özellikle hicrî V. yüzyıldan itibaren kırâat-i seb‘a imamlarının râvilerini iki ile sınırlayan kıraat kitaplarında (meselâ bk. Mekkî b. Ebû Tâlib, s. 175-194; Dânî, s. 3) Kisâî’nin iki râvisinden biri olarak tercih edilmesinin sebebi, herhalde onun bu ilimdeki üstünlüğü, özellikle Kisâî kıraatini icrada üstat sayılması ve buna bağlı olarak, Ebû Amr ed-Dânî’nin de belirttiği gibi (et-Teysîr, s. 3), bu kıraatle ilgili rivayetinin güvenle ve yaygın bir şekilde okunmuş olmasıdır.
BİBLİYOGRAFYA:
İbn Mücâhid, Kitâbü’s-SebǾa fi’l-kırâǿât (nşr. Şevkī Dayf), Kahire 1972, s. 98; İbnü’n-Nedîm, el-Fihrist, s. 32; Mekkî b. Ebû Tâlib, Kitâbü’t-Tebsıra fi’l-kırâǿâti’s-sebǾ (nşr. Muhammed Gavs en-Nedvî), Bombay 1402/1982, s. 175-194, 210-211; Dânî, et-Teysîr (nşr. Otto Pretzl), İstanbul 1930, s. 3; Hatîb, Târîhu Bagdâd, XIII, 16; İbnü’l-Bâziş, el-İknâǾ, I, 140; Zehebî, Târîhu’l-İslâm, TSMK, III. Ahmed, nr. 2917/7, vr. 63b-64ª; a.mlf., MaǾrifetü’l-kurrâǿ, I, 211; İbnü’l-Cezerî, Gāyetü’n-nihâye, II, 34; İbnü’l-İmâd, Şezerât, II, 95.
Tayyar Altıkulaç