EBÜ’l-FEREC el-HATÎB
أبو الفرج الخطيب
Ebü’l-Ferec Hibetullah Muhammed b. Abdilkādir b. Sâlih el-Hatîb ed-Dımaşkī (ö. 1311/1893)
Tefsir, fıkıh ve nahiv âlimi.
1244 (1828) yılında Şam’da doğdu. Tahsil hayatına muhitindeki bazı âlimlerden ve daha çok babasından ders alarak başladı. Kaynaklarda Hicaz ve Mısır âlimlerinden de faydalandığı ve bunlardan icâzetler aldığı belirtilmektedir. Henüz babası hayatta iken okutmaya başladığı derslerini onun vefatından sonra da Nûriyye Medresesi’nde ve Emeviyye Camii’nde sürdürdü. Bu derslerden pek çok talebe istifade etti. Devlet adamları ve halk kendisine derin saygı duyar, dinî sorularının halli için ona başvururlardı. Fıkıhta Şâfiî mezhebine mensup olmakla birlikte fetva için gelenlere Hanbelî fakihlerinin görüşleriyle de cevap verirdi. Ebü’l-Ferec Safer 1311’de
(Ağustos 1893) Şam’da vefat etti ve Dahdâh Kabristanı’na defnedildi.
Eserleri. Henüz hiçbiri neşredilmeyen ve vârislerine intikal eden özel kütüphanesinde bulunan eserlerinin bazıları şunlardır: et-Tenzîl ve esrârü’t-teǿvîl (en önemli eseri olup otuz ciltlik bir tefsirdir); el-Füyûzâtü’l-hisân fî nesâǿihi’l-vildân (dört ciltlik bu eserin bir fıkıh ve ahlâk kitabı olduğu anlaşılmaktadır); Risâle fî vaǾîdi hırmâni’l-vereseti’d-dıǾâf (RefǾu’l-Ǿadl ve’l-insâf bi-hırmâni’l-vereseti’d-dıǾâf); Muhtasaru Müsnedi’l-İmâm Ahmed; Muhtasaru Târîhi İbn ǾAsâkir; Risâle fî fazli ziyârâti Dımaşk; Hâşiye Ǿalâ Katri’n-nedâ.
BİBLİYOGRAFYA:
Îzâhu’l-meknûn, I, 120; Hediyyetü’l-Ǿârifîn, II, 393; Ziriklî, el-AǾlâm (Fethullah), VI, 212-213; Kehhâle, MuǾcemü’l-müǿellifîn, VIII, 58; X, 183; Muhammed Cemîl es-Sattî, Terâcimü aǾyâni Dımaşk, Dımaşk 1367/1948, s. 48-49; Zeki Mücâhid, el-AǾlâmü’ş-şarkıyye, Kahire 1369/1950, II, 68; Muhammed Mutî‘ el-Hâfız – Nizâr Ebâza, Târîhu Ǿulemâǿi Dımaşk, Dımaşk 1406/1986, I, 111-112; Muhammed Abdüllatîf Sâlih el-Ferfûr, AǾlâmü Dımaşk, Dımaşk 1408/1987, s. 292.
Tayyar Altıkulaç