DINET, Alphonse Etienne
(ö. 1861-1929)
İslâmiyet’i kabul eden Fransız ressam ve yazarı.
28 Mart 1861’de Paris’te doğdu. Académie Julian’da ressam Bouguereau ve Robert-Fleury’nin yanında yetişti. Kısa bir süre de École Nationale des BeauxArts’a devam etti. İlk olarak 1882’de Fransız ressamların sergisinde bir resmi yer aldı. 1883 yılı sergisine de yine bir resimle katıldıktan sonra 1884’teki sergide bir resmi ona dış ülkelere gitme bursu kazandırdı. Daha önce kısa bir seyahati sırasında gördüğü Cezayir’i beğenmiş ve bu yolculuk onun İslâm ülkeleri ve medeniyetine bağlanmasına yol açmıştır. 1885’ten itibaren her yılın yarısını Kuzey Afrika’da yerli halkın arasında geçirmeye başladı; sonunda 1907’de Cezayir’in Bûseâde şehrine yerleşti.
1885’ten itibaren Cezayirliler’in hayatlarını, tiplerini, giyimlerini yakından tanımaya çalıştı ve burada seçtiği konuları resim halinde ortaya koydu. 1885’te yaptığı “Les terrasses de Laghouat” adlı tablosu bunun ilk örneklerinden biri olup günümüzde Luxembourg Müzesi’ndedir. “Vue de M’sila” (Pan Müzesi) ve “Charmeurs de serpents” (Sydney Müzesi) tabloları da Dinet’nin ilk eserlerindendir.
Dinet bir taraftan ressam olarak çalışırken bir taraftan da müslümanların arasına girerek İslâmiyet’i anlamaya gayret gösteriyordu. 1889 yılında bir kargaşa sırasında hayatını tehlikeye atarak kendisine yardımcı olan Cezayirli Süleyman b. İbrâhim, Dinet’nin samimi bir dostu olmuş ve birbirlerinden ayrılmaz iki arkadaş halinde yıllarca beraberliklerini hem Cezayir hem de Paris’te sürdürmüşlerdir. Bu dostluk ve İslâm medeniyetiyle devamlı temas halinde oluşu Dinet’yi Hıristiyanlık’tan yavaş yavaş uzaklaştırdı, sonunda 1913’te gizlice müslüman oldu. 1927’de de bu kararını Cezayir’de resmen ilân etti ve Nâsırüddin adını aldı. 1929’da dostu Süleyman b. İbrâhim ile hacca gitti, dönüşünden kısa bir süre sonra 24 Aralık 1929’da Paris’te öldü. Cenaze namazı, yapılışında emeğinin bulunduğu Paris Camii’nde 28 Aralık’ta Fransız ve müslüman ileri gelen pek çok kişinin, hatta bazı İslâm devletleri temsilcilerinin katılmasıyla kılındıktan sonra naaşı Bûseâde’ye götürülerek sağlığında yaptırdığı mezara defnedildi. İçinde yaşadığı evi dostu Süleyman b. İbrâhim tarafından müze haline getirilmiştir.
Cezayir halkını ve ülkesini çok iyi tanıyan Nâsırüddin Dinet, konularını Doğu’dan seçen ressamların (orientaliste) en başarılılarından biridir. Genellikle eserlerinde genç Arap kızlarını, oyun oynayan çocukları, kahvehane ve insan topluluklarını, köleleri, sihirbaz ve hokkabazları tasvir eder. Dinet bu resimleriyle Cezayir’deki yaşayışı ve rastladığı insan tiplerini çok canlı ve gerçeğe uygun bir biçimde fırçasıyla aksettirmiştir. Ancak müslüman bir sanatkâr olması sebebiyle Dinet’nin resimleri Batı müzelerinde pek iltifat görmemiş, depolarda muhafaza edilmiştir. Zengin amatörlerden de pek azı onun eserleriyle ilgilenmiştir.
Eserleri. 1. La vie de Mohammed Prophete d’Allah. En tanınmış eseri olup Süleyman b. İbrâhim ile beraber yazılmıştır. Fransızca ve İngilizce olarak yayımlanan eserin ilk baskısı (Paris 1918) resimli olduğu halde daha sonraki baskıları (Paris 1927, 1937, 1947, 1961, 1975, 1977) resimsiz veya pek az resimlidir. Eser Ezher Şeyhi Abdülhalîm Mahmûd ve oğlu Muhammed Abdülhalîm Mahmûd tarafından Muhammed Resûlullāh (es-Sîretü’n-nebeviyye) adıyla Arapça’ya çevrilmiştir (Kahire 1956, 1958). 2. el-Hac ilâ beytillâhi’l-harâm (Le Pélérinage a Maison Sacrée d’Allah). Yine Süleyman b. İbrâhim ile birlikte hazırladığı hac hâtıralarını ihtiva eden bu eseri Arapça ve Fransızca başlıklarla yayımlanmıştır (Paris 1930, 1962). 3. Rayons de Lumière exclusivement islamiques. Bir konferans metni olup Râşid Rüstem tarafından EşiǾǾa hâssa min nûri’l-İslâm adıyla Arapça’ya çevrilerek yayımlanmıştır (Kahire 1347/1928-29). Eser daha sonra 1966’da Paris’te de neşredilmiştir. 4. L’Orient vu de l’Occident (Paris, ts.). Müellif bu eserinde Lammens, Nöldeke, de Goeje, Sprenger, Snouck Hurgronje,
Grimme, Margoliouth gibi şarkiyatçıların eserlerini çok geniş bir şekilde tahlil ve tenkit etmiştir. Abdülhalîm Mahmûd, Muhammed Resûlullāh’a yazdığı mukaddimede bu tenkitlerden çok faydalanmış ve onları müsteşriklere karşı delil olarak kullanmıştır. Ömer el-Fâhûrî eserin Arapça tercümesini eş-Şark kemâ yerâhü’l-Garb (eş-Şark fî nazari’l-Garb) adıyla Ârâǿün Garbiyye fî mesâǿile Şarkiyye adlı kitap içinde yayımlamıştır (Dımaşk 1925). 5. Rabia el-Kouloub (RebîǾu’l-kulûb) ou le printemps des coeurs. Büyük Sahrâ’da yaygın olarak yaşayan üç efsaneden bahsettiği bir eserdir (Paris 1902). 6. Tableaux de la vie arabe (Paris 1904, 1928). 7. Mirages, scénes de la vie arabe (Paris 1906). 8. El Fiafi oua el-Kifar (el-Feyâfî ve’l-kifâr) ou le désert (Paris 1911). 9. Khadra, danseuse Ouled Naîl (Paris 1909, 1926). Son beş eser de Dinet tarafından resimlendirilmiştir.
BİBLİYOGRAFYA:
Benedite, L’Art et les Artistes, Paris 1909-10, X, 163-172; F. ArnaudiÉs, E. Dinet et el-Hadj Sliman ben Ibrahim, Cezayir 1933; J. DinetRollince, La Vie de E. Dinet, Paris 1938; Ziriklî, el-AǾlâm, I, 78-79; Necîb el-Akīkī, el-Müsteşrikūn, Kahire 1964, I, 235; el-Kamûsü’l-İslâmî, II, 426-427; Un Maître de la peinture algérienne: Nasreddin Dinet, Cezayir 1977; H. Vollmer, “Dinet, Alphonse Etienne”, Künstlerlexikon (ed. U. Thieme – F. Becker), Stuttgart 1913, IX, 302-303; Ch. Pellat, “Dinet”, EI² Suppl. (İng.), s. 224-225.
Semavi Eyice