DERVİŞ ABDİ, Kefeli
(ö. 1107/1695)
Türk dinî eserler bestekârı, zâkirbaşı ve şair.
Aslen Kefeli olup adı Abdullah b. Ali’dir. Hayatına dair eserler kendisinden Derviş Abdi şeklinde bahsetmekte, kaynaklarda hayatının ilk dönemleri hakkında geniş bilgi bulunmamaktadır. Bazı eserlerde isminin yanında görülen “Bursevî” kaydından ömrünün büyük bir kısmını Bursa’da geçirdiği anlaşılmaktadır. Müstakimzâde Mecmûa’sında adını Kadızâde lakabı ile birlikte zikrediyor.
Derviş Abdi, Gülşeniyye tarikatına intisap ettikten sonra Mısır’a gitti. Kahire’de İbrâhim Gülşenî Âsitânesi’nde uzun süre hizmet etti. Daha sonra Anadolu’nun çeşitli yerlerini dolaştı. Bursa’ya gittiğinde Halvetiyye’den Yâkubzâde Şeyh Mehmed Efendi Tekkesi’ne misafir oldu. Burada mûsikiye olan vukufu, güzel sesi ve zikir meclisini idare etmedeki kabiliyetiyle dikkati çekerek bir müddet sonra tekkenin zâkirbaşılığına getirildi. Bu arada meşhur mevlidhan Derviş Osman’dan dinî eserler meşketti. Şeyh Mehmed Efendi’nin 1666 yılında vefat etmesinden sonra Kadı Halepli Muharrem Efendi ile birlikte Bursa’nın bazı kasabalarında kadı nâibi olarak bir müddet görev yaptı. Tekrar Bursa’ya döndükten sonra hayatının geri kalan kısmında da çeşitli tekkelerde ilâhi okumaya devam etti. 12 Rebîülevvel 1107 (21 Ekim 1695) Cuma gecesi Bursa’da vefat etti ve Deveciler Mezarlığı’na defnedildi.
Özellikle dinî mûsiki icracılığı ile şöhret bulan Derviş Abdi, bestelediği savt ve ilâhilerle de bestekârlık alanındaki kudretini ortaya koymuş ve devrinin önemli mûsikişinasları arasında yer almıştır. Ayrıca Mutî‘ mahlası ile birtakım şiirler kaleme almış, ancak bugüne kadar divanı ele geçmemiştir. Onun tarafından bestelendiği bildirilen bazı ilâhilere çeşitli el yazması güfte mecmualarında rastlanmaktaysa da bunlardan hiçbirinin notası zamanımıza ulaşmamıştır.
BİBLİYOGRAFYA:
Beliğ, Güldeste, s. 526-527; Mehmed Râşid, Zübdetü’l-vekāyi‘, Millet Ktp., Ali Emîrî, Tarih, nr. 89, s. 484-485; Mehmed Fahreddin, Gülzâr-ı İrfân, Millet Ktp., Ali Emîrî, Şer‘iyye, nr. 1098, vr. 350b-351ª; Mecmûa, Ali Emîrî, Manzum, nr. 637, vr. 41ª, 46b; Ergun, Antoloji, I, 51, 89-90; Müstakimzâde, Mecmua-i İlâhiyyât, Süleymaniye Ktp., Esad Efendi, nr. 3397, vr. 34ª; Mahmut R. Gazimihâl, Bursa’da Musiki, Bursa 1943, s. 13-14.
Nuri Özcan