BURHÂNEDDİN KUTB-i ÂLEM
برهان الدين قطب عالم))
Ebû Muhammed Abdullāh b. Mahmûd b. Celâliddîn Hüseyn el-Buhârî (ö. 857/1453)
Sühreverdiyye tarikatının Buhâriyye kolu şeyhlerinden, Hintli mutasavvıf.
Receb 790’da (Temmuz 1388) Hindistan’da Bahâvelpûr’a bağlı Uç’ta doğdu. Kutb-i Âlem ve Mahdûm-i Cihâniyân unvanıyla tanınan dedesi Celâleddin Hüseyin el-Buhârî’ye (ö. 785/1384) nisbetle Sânî-i Mahdûm-i Cihâniyân unvanlarıyla tanınır. Küçük yaşta babasını kaybetti. On iki yaşında iken annesiyle birlikte Gucerât’ta Fetten’e (Patan) göç ederek Mevlânâ Ali Şîr el-Gucerâtî’den ilim tahsil etti. Sühreverdiyye tarikatı hırkasını büyük kardeşi Hâmid b. Mahmûd el-Hüseynî ve babasının amcası Sadreddin b. Ahmed el-Uççî’den giydi. Ebü’l-Fütûh Nûreddin eş-Şîrâzî, Şehâbeddin Ahmed b. Abdullah, Kemâleddin b. Kıvâmüddin el-Fettenî ve diğer bazı şeyhler vasıtasıyla Nakşibendiyye, Kādiriyye ve Kübreviyye tarikatlarına da intisap etti. Ahmed Şah Gucerâtî Ahmedâbâd şehrini kurunca Fetten’den ayrılarak oraya gitti. Bir süre eski Asâval’da oturduktan sonra Ahmedâbâd’a 6 mil mesafedeki Bâtve köyüne yerleşerek büyük dedesi Celâleddin Ahmer Hüseyin b. Ahmed’in (ö. 691/1292) kurduğu Sühreverdiyye tarikatının Buhâriyye kolunu yaymaya çalıştı. Gucerât hükümdarı kendisine büyük saygı göstererek sarayında barındırdı. Başta oğlu Şah Âlem (ö. 1495) olmak üzere pek çok halife ve talebe yetiştirdi. 8 Zilhicce 857’de (10 Aralık 1453) Bâtve’de vefat etti. Hindistan’da Ahmedşâhî kazası ileri gelenleri onun için muhteşem bir türbe yaptırmıştır.
BİBLİYOGRAFYA:
Dârâ Şükûh, Sefînetü’l-evliyâǿ, Leknev 1876, s. 117-118; Zebîdî, Ǿİkd, s. 40-41; Abdülhay el-Hasenî, Nüzhetü’l-havâtır, III, 101-103; “Bürhaneddin”, İA, II, 840-841; Mohammad Shafi, “Burhān al-Dīn Kutb-ı ǾĀlam”, EI² (İng.), I, 1329-1330.
Hasan Kâmil Yılmaz