BÜNDÂR, Muhammed b. Beşşâr
محمد بن بشار بندار
Ebû Bekr Muhammed b. Beşşâr b. Osmân el-Abdî el-Basrî (ö. 252/866)
Basralı tanınmış muhaddis.
“Değerli şeyleri saklayan, çok hadis ezberleyen kimse” anlamında Bündâr lakabıyla tanınan Muhammed b. Beşşâr 167’de (783) Basra’da doğdu. Kur’ân-ı Kerîm’i ezberledikten sonra Basralı muhaddislerin rivayet ettiği bütün hadisleri öğrendi. Daha sonra hadis tahsili için seyahate çıkmak istediyse de annesi razı olmadığı için memleketinden ayrılamadı. Bu arzusu ancak annesi vefat ettikten sonra gerçekleşti. Başta Mu‘temir b. Süleyman, Abdurrahman b. Mehdî, Vekî‘ b. Cerrâh, Ebû Dâvûd et-Tayâlisî, Yezîd b. Hârûn olmak üzere zamanın en meşhur muhaddislerinden hadis okudu. Yirmi yıl Yahyâ b. Saîd el-Kattân’ın hadis meclislerine devam etti.
Yazılan hadisleri ezberleme geleneğini devam ettiren Bündâr henüz on sekiz yaşlarında iken ona müracaat edenlere hadis rivayet etmeye başladı. Basra’da çoğu aynı zamanda hocası olan tanınmış muhaddisler dururken orada hadis rivayet etmeyi şeyhlerine saygısızlık kabul ettiği için hadis öğrenmek üzere kendisine başvuranları şehir dışındaki hurmalığına götürür, onlara hurma ikram ettikten sonra hadis rivayet ederdi. Bündâr’dan rivayette bulunanlar arasında Kütüb-i Sitte müellifleriyle İbn Huzeyme, Ebû Hâtim er-Râzî, Ebû Zür‘a er-Râzî, Bakı b. Mahled gibi tanınmış muhaddisleri saymak mümkündür. Altmış yedi yıl boyunca Basra’da ve Bağdat’ta hadis rivayet ettiği için ondan beş ayrı tabakaya mensup muhaddisler faydalanma imkânı bulmuşlardır.
İbn Huzeyme’nin, zamanındaki muhaddislerin imamı diye övdüğü Bündâr, hadisin altın çağı olarak bilinen hicrî üçüncü asrın en büyük muhaddislerinden biridir. Cerh ve ta‘dîl imamlarına göre sika*dır. Rivayet ettiği hadislere muteber ve güvenilir hadis kaynakları yer vermiştir. Nitekim Buhârî el-CâmiǾu’ś-śaĥîĥ’inde Bündâr’ın 205 hadisini rivayet ettiği gibi ondan bir de mükâtebe* yoluyla elde ettiği bir hadisi nakletmiştir. Müslim de el-CâmiǾu’ś-śaĥîĥ’inde onun 460 hadisine yer vermiştir. Ebû Dâvûd ise Bündâr’dan pek çok hadis yazdığını söylemiştir.
Amr b. Ali el-Fellâs, Bündâr’ın Yahyâ b. Saîd el-Kattân’dan olan rivayetlerinde yalan söylediğini ileri sürmüşse de sebebi zikredilmeyen cerh makbul sayılmadığından bu görüşe itibar edilmemiştir. Zehebî, Bündâr’ın çok doğru ve güvenilir bir âlim olduğunu bildikleri için İslâm âlimlerinin Fellâs’ın bu görüşüne değer vermediklerini söylemiştir. İbn Hacer’e göre ise Bündâr’ın bazı rivayetlerinde hata varsa da bunları kasten yapmamıştır.
Bündâr’ın rivayet ettiği hadislerin bir bölümünü ihtiva eden küçük bir mecmua Zâhiriyye Kütüphanesi’nde bulunmaktadır (Mecmua 72/10, vr. 121ª-129ª).
Bündâr, uzun yıllar Basra ve Bağdat’ta hadis rivayet ettikten sonra seksen beş yaşlarında iken vefat etmiştir.
BİBLİYOGRAFYA:
Buhârî, et-Târîhu’l-kebîr, I, 49; el-Cerh ve’t-taǾdîl, VII, 24; İbn Hibbân, es-Sikāt, IX, 111; Hatîb, Târîhu Bagdâd, II, 101-105; İbnü’s-Salâh, ǾUlûmü’l-hadîs (nşr. Nûreddin Itr), Dımaşk 1404/1984, s. 341; Zehebî, AǾlâmü’n-nübelâǿ, XII, 144-149; a.mlf., Mîzânü’l-iǾtidâl, III, 490; a.mlf., Tezkiretü’l-huffâz, II, 511-512; İbn Hacer, Tehzîbü’t-Tehzîb, IX, 70-73; a.mlf., Hedyü’s-sârî mukaddimetü Fethi’l-bârî, Bulak 1301, s. 436-437; Süyûtî, Tabakātü’l-huffâž (Ömer), s. 222; Hazrecî, Hulâsatü Tezhîb, s. 328; Fuat Sezgin, Buhârî’nin Kaynakları, İstanbul 1956, s. 25-26, 264; a.mlf., GAS, I, 113-114.
Mücteba Uğur