BUHÂRÎ, Zahîrüddin
ظهير الدين البخاري
Zahîrüddîn Ebû Bekr Muhammed b. Ahmed b. Ömer (ö. 619/1222)
Hanefî fakihi.
Hayatı hakkında yeterli bilgi yoktur. Babasından ve devrin önde gelen diğer âlimlerinden ders okudu. Yetiştirdiği talebeler arasında tanınmış âlimlerden Mecdüddin el-Üsrûşenî bulunmaktadır. Buhara’da kadılık ve muhtesiblik yaptı. 5 Muharrem 619’da (19 Şubat 1222) vefat etti.
Eserleri. 1. el-Fetâva’ž-Žahîriyye. Zaman içinde ortaya çıkan (nevâzil ve vâkıât) fıkhî konulara dair fetvaların toplandığı bir eserdir. Bedreddin el-Aynî (ö. 855/1451), bu fetvalardan çok gerekli olanları seçerek el-Mesâǿilü’l-Bedriyyetü’l-münteħabe mine’l-Fetâva’ž-Žahîriyye adlı eserini meydana getirmiştir. el-Fetâva’ž-Žahîriyye’nin Süleymaniye Kütüphanesi’nin çeşitli bölümlerinde on sekiz kadar yazma nüshası vardır (meselâ bk. Fâtih, nr. 2379, 2380, 2381; Mahmud Paşa, nr. 253, 254; Süleymaniye, nr. 661, 662; ayrıca bk. Brockelmann, GAL,
I, 472; Suppl., I, 652). 2. el-Fevâǿidü’ž-Žahîriyye. Sadrüşşehîd Hüsâmeddin Ömer b. Abdülazîz’in el-CâmiǾu’ś-śaġīr şerhinde kapalı ve izaha muhtaç görülen yerleri açıklamak üzere kaleme alınmış bir eserdir (Süleymaniye Ktp., Hekimoğlu, nr. 423, 424; Damad İbrâhim Paşa, nr. 711). Bu kitap Zahîrüddin lakabı ile anılan başka kişilere de nisbet edilmiştir (bk. Leknevî, s. 122), ancak müellifin mukaddimede adını açıkça zikretmesi böyle bir ihtimale imkân vermemektedir.
BİBLİYOGRAFYA:
Kureşî, el-Cevâhirü’l-mudiyye, III, 55; İbn Kutluboğa, Tâcü’t-terâcim, s. 52; Taşköprizâde, Miftâhu’s-saǾâde, Kahire, ts., II, 279; Keşfü’ž-žunûn, II, 1226, 1298; Leknevî, el-Fevâǿidü’l-behiyye, s. 122, 156-157; Brockelmann, GAL, I, 472; Suppl., I, 652; Ziriklî, el-ǾAlâm, VI, 214-215; Kehhâle, MuǾcemü’l-müǿellifîn, VIII, 303; Yusuf Ziya Kavakcı, XI ve XII. Asırlarda Karahanlılar Devrinde Māvāra’ al-Nahr İslâm Hukukçuları, Ankara 1976, s. 146-147; Ahmet Özel, Hanefi Fıkıh Âlimleri, Ankara 1990, s. 62.
M. Esat Kılıçer