BİSÂTÎ
البساطي
Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân et-Tâî (ö. 842/1439)
Mâlikî fakihi ve başkadısı.
760’ta (1359) Mısır’ın kuzeybatısındaki Garbiye vilâyetine bağlı Bisât köyünde doğdu. Hâfızlığını tamamlayıp İbn Ebû Zeyd’in er-Risâle’sini ezberledikten sonra
778’de (1376) Kahire’ye gitti ve oraya yerleşti. Nûreddin el-Celâvî el-Mağribî’ye fıkıhta ve diğer ilimlerde yirmi yıl öğrencilik yaptı. Hocası hastalanınca onun tavsiyesi üzerine İzzeddin İbn Cemâa’nın derslerine devam etti. Fıkıh ve usûl-i fıkıh başta olmak üzere birçok konuda İbn Haldûn’dan faydalandı. İbnü’l-Hâim, Nûreddin ed-Demîrî, Zeyneddin el-Irâkī ve zamanın diğer birçok âliminden kelâm, felsefe, mantık, nahiv, belâgat, tıp, astronomi, aritmetik, cebir, geometri gibi değişik alanlarda ders okudu.
Uzun süre geçim sıkıntısı çeken Bisâtî öğretim hayatına Şeyhûniyye Medresesi’nde Mâlikî fıkhı okutarak başladı (805 / 1402-1403). Daha sonra Sâhibiye, Cemâleddin ve Berkūkıyye medreselerinde müderrislik yaptı. Nâsıriyye Türbesi (hankah) şeyhi oldu. Bir süre kadı nâibliği de yapan Bisâtî, 823’te (1420) Cemâleddin el-Akfehsî’nin ölümü üzerine Mısır Mâlikî başkadılığına getirildi ve ölümüne kadar bu görevini sürdürdü. Onun bu görevde bulunduğu dönemde İbn Hacer Şâfiî, Aynî de Hanefî kadısı idi. Bisâtî 833 (1430) yılında hacca gitti. Bir sene kadar Mekke civarında ikamet edip ders okuttu. Sadece Mâlikî mezhebinden değil diğer mezheplerden de çok sayıda kişi ondan ders aldı. Bunlar arasında Kemâleddin İbnü’l-Hümâm, Ebü’l-Kāsım en-Nüveyrî, Seâlibî, Celâleddin el-Mahallî, Muhammed b. İbrâhim b. Ferhun, Sehâvî ve Şümünnî gibi âlimler sayılabilir.
13 Ramazan 842’de (27 Şubat 1439) bir cuma gecesi vefat eden ve cenaze namazı İbn Hacer tarafından kıldırılan Bisâtî hocası İzzeddin İbn Cemâa’nın yanına defnedildi.
Eserleri. Bisâtî’nin nüshaları bilinen tek eseri Şifâǿü’l-galîl Ǿalâ kelâmi’ş-Şeyh Halîl olup Mâlikî fakihi Halîl b. İshak el-Cündî’nin el-Muhtasar adlı eserine yapılan bir şerhtir. Müellif bu şerhi tamamlayamamış, son bölümü Ebü’l-Kāsım en-Nüveyrî tarafından yazılmıştır (yazma nüshaları için bk. Brockelmann, GAL, II, 102). Bisâtî’nin kaynaklarda adları geçen diğer başlıca eserleri de şunlardır: Tavzîhu’l-maǾkul ve tahrîrü’l-menkul, Hâşiye Ǿalâ Şerhi’l-Mevâkıf, Nüket Ǿale’t-TavâliǾ, Hâşiye Ǿale’l-Mutavvel, Hâşiye Ǿalâ Şerhi MetâliǾi’l-envâr.
BİBLİYOGRAFYA:
Sehâvî, ed-Davǿü’l-lâmiǾ, VII, 5-8; a.mlf., ez-Zeyl Ǿalâ RefǾi’l-isr, Kahire 1966, s. 220-239; Süyûtî, Bugyetü’l-vuǾât, I, 32, 33; a.mlf., Hüsnü’l-muhâdara, I, 462; Ahmed Bâbâ et-Tinbüktî, Neylü’l-ibtihâc (ed-Dîbâcü’l-müzheb içinde), Kahire 1329-30, s. 300-303; Keşfü’z-zunûn, I, 1475; II, 1117, 1256, 1327, 1628, 1716, 1717, 1751, 1758, 1893; İbnü’l-İmâd, Şezerât, VII, 245, 246; Şevkânî, el-Bedrü’t-tâliǾ, II, 112, 113; Îzâhu’l-meknûn, I, 339, 557; II, 441; Mahlûf, Şeceretü’n-nûr, s. 241; Brockelmann, GAL, II, 102; Suppl., II, 97; Ziriklî, el-AǾlâm, VI, 228; Kehhâle, MuǾcemü’l-müǿellifîn, VIII, 291.
M. Esad Kılıçer