BERZENCÎ
البرزنجي
Muhammed b. Abdirresûl b. Abdisseyyid el-Hasenî el-Berzencî eş-Şehrezûrî (ö. 1103/1691)
Şâfiî âlimi.
Berzenc asıllı olup 12 Rebîülevvel 1040 (19 Ekim 1630) tarihinde Şehrezûr’da doğdu. Hz. Hasan’ın soyundandır. İlk tahsilini babasından ve Molla Muhammed Şerîf el-Kûrânî’den yaptı. Hemedan, Bağdat, Şam, Mardin, İstanbul, Halep ve Mısır’ı dolaşarak Muhammed el-Kevâkibî
Ali eş-Şebrâmellisî ve Mezzâhî gibi meşhur âlimlerden ders aldı. Daha sonra yerleştiği Medine’de İbrâhim b. Hasan el-Kûrânî’den de faydalanan Berzencî, Kuşâşî vasıtasıyla da tasavvufa yöneldi. Bir yandan Ravza-i Mutahhara’da ders verirken bir yandan da telifle meşgul oldu. Muharrem 1103 başlarında (Eylül 1691) Medine’de vefat etti.
Eserleri. Kelâm, tasavvuf, tefsir, hadis, fıkıh, Arap dili ve edebiyatı gibi çeşitli ilim dallarında doksana yakın kitap ve risâle telif etmiş olan Berzencî’nin belli başlı eserleri şunlardır: 1. el-İşâǾa fî eşrâti’s-sâǾa*. Kıyamet alâmetlerine dair olup Muhammed Bedreddin en-Na‘sânî tarafından neşredilmiştir (Kahire 1325, 1393). 2. Kadhu’z-zend ve kıdhu’r-rend fî reddi dalâleti (cehâleti) ehli Serhend. Sûfîlerle ilgili olan bu esere Ali b. Abdülahad es-Serhendî es-Sikenderpûrî tarafından el-Kelâmü’l-müncî (Delhi 1312) adıyla bir reddiye yazılmıştır (bk. Brockelmann, GAL Suppl., II, 530). 3. Enhârü’sselsebîl. Beyzâvî’nin Envârü’t-tenzîl ve esrârü’t-tevîl’inin şerhidir. 4. en-Nâşiretü’n-nâcire bi’r-reddi Ǿale’l-fırkati’l-fâcire. 5. Bugyetü’t-tâlib li-îmâni Ebî Tâlib. 6. İlhâmü’s-savâb li-üli’l-elbâb. 7. Sedâdü’l-Ǿilm ve sidâdü’ddîn fî isbâti’n-necât ve’d-derecât li’l-vâlideyn. 8. Sevâǿü’s-sebîl ilâ iǾrâbi hasbünallah ve niǾme’l-vekîl. 9. el-İsǾâd ve’l-isǾâf mimmen hadara fetha Belgrad (bu eserlerin yazma nüshaları için bk. Brockelmann, GAL, II, 511; Suppl., II, 529-530).
BİBLİYOGRAFYA:
Berzencî, el-İşâǾa li-eşrâti’s-sâǾa (nşr. Muhammed Bedreddin en-Na‘sânî), Kahire 1393 → Beyrut, ts. (Dârü’l-Kütübi’l-ilmiyye), s. 192-195; Murâdî, Silkü’d-dürer, IV, 65-66; Serkîs, MuǾcem, I, 549-550; Brockelmann, GAL, II, 511, 587; Suppl., II, 529-530; Hediyyetü’l-Ǿârifîn, II, 414; Ziriklî, el-AǾlâm, VII, 75; Kehhâle, MuǾcemü’l-müellifîn, IX, 308; X, 165; a.mlf., el-Müstedrek, Beyrut 1406/1985, s. 681.
Cengiz Kallek