BERÂZİÎ &&&(البراذعي)&&& Ebû Saîd Halef b. Ebi’l-Kāsım b. Süleymân el-Ezdî el-Kayrevânî el-Berâziî (ö. 430/1039’dan sonra)

Mâlikî fakihi.

İbnü’l-Berâziî ve Berâdiî diye de bilinmektedir. İbn Ebû Zeyd ve Ebü’l-Hasan el-Kābisî’den ders okudu. Kayrevan’ın önde gelen âlimlerinden olduğu halde devlet adamları ile iyi geçinmesi ve yakın ilişki içinde bulunması sebebiyle bu şehirdeki diğer âlimler tarafından pek tutulmamış ve görüşlerine itibar edilmemiştir. Hatta bunlar tarafından, kitaplarının okunmaması konusunda bir fetva verildiği de söylenir. Buna rağmen et-Tehzîb fi’htisâri’l-Müdevvene adlı ünlü eseri bazılarınca bundan istisna edilmiştir.

Yapılan tenkitler yüzünden Kayrevan’da tutunamayan Berâziî Sicilya’ya giderek orada yerleşmiştir. Bağdâdî 400 (1010) dolaylarında vefat ettiğini söylüyorsa da bazı kaynaklarda 430’da (1039) hayatta olduğuna dair bilgiler nakledilmektedir.

Eserleri. 1. et-Tehzîb fi’htisâri’l-Müdevvene. Müellif 372’de (982) telif ettiği bu eserinde, Mâlikî mezhebinin temel fıkıh kitabı el-Müdevvenetü’l-kübrâ’yı özetlemiştir. Metot olarak İbn Ebû Zeyd’in el-Müdevvene’yi ihtisarındaki usulünü takip etmiş, ancak onun yaptığı ilâveleri eserine almamıştır. et-Tehzîb o dönemde çok rağbet görmüş, Mağrib ve Endülüs’te devamlı başvurulan önemli bir kaynak olmuştur. Abdülhak b. Muhammed b. Hârûn es-Sehmî, et-Tehzîb’i tenkit sadedinde en-Nüket ve’l-furûk li-mesâǿili’l-Müdevvene adıyla bir eser telif ederek el-Müdevvene’de olmadığı halde et-Tehzîb’de kullanılan kelimelerin meydana getirdiği mâna farklılıklarına işaret etmiştir. Kādî İyâz ise Berâziî’nin bunları İbn Ebû Zeyd’den aynen naklettiğini söyleyerek onu savunur. Ebü’l-Kāsım İbn Nâcî et-Tehzîb üzerine Tehzîb li-mesâǿili’t-Tehzîb adıyla bir şerh yazmıştır. Ebû Mehdî Îsâ el-Vânûgı bu şerh için bir hâşiye kaleme almış, Muhammed b. Ebü’l-Kāsım el-Bicâî el-Meşezzâlî de hâşiyeye bir tekmile yazmıştır. et-Tehzîb’in, müellifi meçhul bir şerhi de Fas’ta bulunmaktadır (Brockelmann, GAL Suppl., I, 302). İbn Atâullah el-İskenderî ise Berâziî’nin et-Tehzîb’ini ihtisar etmiştir. et-Tehzîb’in Paris, Fas ve Zeytûniye’de yazma nüshaları vardır (Brockelmann, GAL, I, 188; Suppl., I, 302). 2. et-Temhîd li-mesâǿili’l-Müdevvene. İbn Ebû Zeyd’in el-Müdevvene üzerine yazdığı en-Nevâdir ve’z-ziyâdât ile Muhtasarü’l-Müdevvene adlı eserlerini tanıtmaktadır. 3. İhtisârü’l-Vâdıha. 4. Kitabü’ş-Şerh ve’t-temâmât (son üç eser için bk. Mahfûz, I, 103).

BİBLİYOGRAFYA:

Kādî İyâz, Tertîbü’l-medârik, II, 708-709; Zehebî, AǾlâmü’n-nübelâǿ, XVII, 523; İbn Ferhûn, ed-Dîbâcü’l-müzheb, I, 349-350; İbn Nâcî, MeǾâlimü’l-îmân, III, 183; Makkarî, Nefhu’t-tîb, V, 276; Keşfü’z-zunûn, II, 1644; Hediyyetü’l-Ǿârifîn, I, 347-348; Brockelmann, GAL, I, 188; Suppl., I, 302; Ziriklî, el-AǾlâm, II, 359-360; Kehhâle, MuǾcemü’l-müǿellifîn, IV, 106; Sezgin, GAS, I, 483, 484; Muhammed b. Hasan el-Hacvî, el-Fikrü’s-sâmî fî târîhi’l-fıkhi’l-İslâmî, Medine 1396-97/1976-77, II, 209; Mahfûz, Terâcimü’l-müǿellifîn, I, 102-104.

Ali Şafak