BAHRAK
بحرق
Muhammed b. Ömer b. Mübârek el-Himyerî el-Hadramî (ö. 930/1524)
Dil, edebiyat ve din âlimi.
Cemâleddin ve Nûreddin olarak anılmakla birlikte daha çok Bahrak lakabıyla meşhurdur. 15 Şâban 869 (12 Nisan 1465) tarihinde Hadramut’ta dünyaya geldi ve orada yetişti. Kur’ân-ı Kerîm’i ezberledikten sonra sarf ve nahiv ilimlerine ait el-Elfiyye’yi, Muhammed b. Abdüddâim el-Birmâvî’nin fıkıh usûlüne dair manzumesini ve ünlü hekim-filozof Ebû Bekir er-Râzî’nin el-Hâvî’sinin büyük bir kısmını da ezberledi. Hadramut’un önde gelen âlimlerinden öğrenim gördü. Daha ileri derecede ilim tahsili için önce Aden’e gitti. Orada özellikle Abdullah b. Ahmed Bâ Mahreme’nin derslerine devam etti. Bir müddet sonra Aden’den Zebîd’e geçerek Cemâleddin es-Sâiğ ve Şerîf Hüseyin el-Ehdel’den ders aldı. Bir ara hac farîzasını yerine getirdi ve bu sırada Sehâvî gibi bazı âlimlerle görüşme imkânını buldu. Sehâvî’nin arkadaşı Hamza en-Nâşirî’nin kızı ile evlendi.
Tahsilini tamamladıktan sonra Aden’e dönen Bahrak burada eğitim, öğretim ve fetva vermekle meşgul oldu. Bu arada ilmi ve faziletiyle Aden Emîri Mercan’ın yanında büyük bir itibar kazandı. Onun ısrarı üzerine Şihr şehri kadılığını üstlendi. Ancak emîrin 927 (1521) yılında vefatı üzerine kadılık görevinden istifa ederek Hindistan’a gitti ve orada Gucerât Sultanı Muzaffer Şah’ın iltifatına nâil oldu. 20 Şâban 930 (23 Haziran 1524) tarihinde Hindistan’ın Ahmedâbâd şehrinde vefat etti. Sultan Muzaffer’in ona olan saygı ve sevgisini kıskanan vezirlerin kendisini zehirlettiği yolunda rivayetler vardır. Bahrak dil, edebiyat, tefsir, hadis, fıkıh, kelâm, tasavvuf gibi geleneksel ilimlerden başka tıp ve matematik gibi pozitif ilimler alanında da öğrenim görmüş bir Şâfiî âlimidir.
İlminin genişliğini denize benzetenler, “İsminize kaf harfi ( ق + بحر ) niçin eklendi bilemiyoruz; fakat denize karışan
bir şey onu değiştirmez ki” demişlerdir. Bahrak tasavvufla da meşgul olmuş ve kendisine şeyhi Şerîf Hüseyin el-Ehdel tarafından hırka* giydirilmiştir. Kaynaklarda onun bazı kerametlerinden bahsedilir. Şiirle de yakından ilgilenen Bahrak’ın ed-Davǿü’l-lâmiǾ (VIII, 253-254) ve Şezerâtü’z-zeheb’de (VIII, 177) şiirlerinden örnekler bulunmaktadır.
Eserleri. Zebîdî’nin “Yemen allâmesi” diye vasıflandırdığı (Tâcü’l-Ǿarûs, “bahrak, md.) Bahrak’ın telif, ihtisar ve şerhettiği kırka yakın eseri mevcut olup en önemlileri şunlardır: 1. Neşrü’l-Ǿalem fî şerhi Lâmiyyeti’l-ǾAcem. Tuğrâî’nin darbımesel ve hikmetli sözlerin şiirle terennümünden ibaret olan Lâmiyyetü’l-ǾAcem adlı eserinin şerhidir (Kahire 1283, 1309). 2. Fethu’l-akfâl ve darbü’l-emsâl fî şerhi Lâmiyyeti’l-efǾâl. İbn Mâlik’in sarf ilmine dair Lâmiyyetü’l-efǾâl adlı eserinin şerhidir (Kahire, ts.). 3. Tuhfetü’l-ahbâb ve turfetü’l-ashâb. Harîrî’nin nahiv ilmine dair Mülhatü’l-iǾrâb adlı eserinin şerhidir (Kahire 1296, 1300, 1306, 1308, 1319). 4. Mevâhibü’l-kuddûs fî menâkıbi İbni’l-ǾAyderûs. Aden’in mânevî koruyucusu kabul edilen ve Ayderûsiyye tarikatının kurucusu olan şeyhi Ebû Bekir b. Abdullah el-Ayderûs için yazdığı bir menâkıbnâmedir. 5. MütǾatü’l-esmâǾ bi-ahkâmi’s-semâǾ. Üdfüvî diye tanınan Ca‘fer b. Sa‘leb’in el-İmtâǾ fî ahkâmi’s-semâǾ adlı eserinin muhtasarıdır (Brockelmann, Suppl., II, 27). Bahrak’ın bunlar dışında önemli eserlerinden bazıları da şunlardır: el-Kavlü (el-Ǿİkdü)’s-semîn fî ibtâli’l-kavli bi’t-takbîh ve’t-tahsîn; Ǿİkdü’d-dürer fi’l-îmâni bi’l-kazâǿi ve’l-kader; el-Hadîkatü’l-enîka fî şerhi’l-ǾUrveti’l-vesîka (Brockelmann, a.e., II, 555); en-Nübzetü’l-muharrira li’d-daǾve’l-muharrara (a.y.); Şerhu’l-Kâfiye fi’t-tıb (a.y.); Tefsîru Âyeti’l-kürsî (a.y.); Tercemetü’l-müstefîd li-meǾânî Mukaddimeti’t-tecvîd (Brockelmann, a.e., II, 276); el-ǾAkıdetü’ş-ŞâfiǾiyye fî şerhi’l-Kasîdeti’l-YâfiǾiyye (Kahire 1296); Mevlidü seyyidi’l-evvelîn ve’l-âhirîn ve habîbi ve halîli rabbi’l-Ǿâlemîn; et-Tebsıratü’l-Ahmediyye fi’s-sîreti’n-nebeviyye; el-Hüsâmü’l-meslûl Ǿalâ müntekısî ashâbi’r-Resûl.
İhtisar ettiği eserler arasında ise Nevevî’nin el-Ezkâr’ı, Münzirî’nin et-Tergīb ve’t-terhîb’i, Sehâvî’nin el-Makāsıdü’l-hasene’si de bulunmaktadır.
BİBLİYOGRAFYA:
Tâcü’l-Ǿarûs, “bahrak” md.; Sehâvî, ed-Davǿü’l-lâmiǾ, VIII, 253-254; Abdülkadir el-Ayderûsî, en-Nûrü’s-sâfir, s. 133-134; Keşfü’z-zunûn, II, 1536, 1538, 1843; İbnü’l-İmâd, Şezerât, VIII, 176-178; Serkîs, MuǾcem, s. 532-533; Brockelmann, GAL, I, 300; Suppl., I, 526; II, 554-555; Îzâhu’l-meknûn, I, 76, 221; II, 116, 397, 426, 552; Hediyyetü’l-Ǿârifîn, II, 230-231; Ziriklî, el-AǾlâm (Fethullah), VI, 315-316; Kehhâle, MuǾcemü’l-müǿellifîn, XI, 89-90; O. Löfgren, “Bahrak”, EI² (İng.), I, 938.
Mehmet Talû