AYŞÎ MEHMED EFENDİ

(ö. 1016/1607)

Osmanlı fakihi ve müfessir.

Tireli Mustafa Efendi’nin oğlu olan Ayşî Mehmed, ilk öğrenimini memleketinde gördükten sonra muallim Atâullah Efendi’den ders aldı. Bayındır’da Hacı Sinan Medresesi’ne müderris tayin edildi. Kısa zamanda şöhrete kavuştu. 990 (1582) yılında İstanbul’a gitti; bir medresede açık bulunan müderrislik imtihanını kazanmasına rağmen görev almayarak inzivaya çekildi ve bu süre içinde telifle meşgul oldu. Yazdığı eserlere mükâfat olarak kendisine Tire’deki İbn Melek Medresesi müderrisliği verildi. Bir ara İstanbul’a gitti ve orada vefat etti. Mezarı Edirnekapı dışındaki Emîr Buhârî Zâviyesi yakınındadır.

Eserleri. Aynı zamanda şair olan Ayşî Mehmed Efendi’nin Rûhu’ş-şurûh fî şerhi’l-Maksûd adlı matbu (İstanbul 1260, 1275, 1282) eserinden başka, bazılarının yazmaları mevcut olan başlıca eserleri şunlardır: Tefsîrü’l-Kurân (tamamlanmamış); el-Münakkahâtü’l-meşrûha (meânî ve beyâna dair olan bu eserin Süleymaniye Kütüphanesi’nde yazmaları vardır: Lâleli, nr. 2918, 2191/I; Reîsülküttâb, nr. 1169/18; Süleymaniye, nr. 914/3); Şerhu Mülteka’l-ebhur; Hakāǿiku’l-usûl; Netâicü’l-ezhân fî ilmi’l-kelâm; Telhîsü’t-tarîkati’l-Muhammediyye (Brockelmann, GAL Suppl., II, 656); Telhîsu Ravzati’l-ulemâ (Brockelmann, GAL Suppl., I, 361); Telhîsü’s-Sıhâh. Bu sonuncu eser Muhtârü’s-Sıhâĥ’tan daha faydalı olmasına rağmen meşhur olmamıştır (Keşfü’z-zunûn, II, 1073).

BİBLİYOGRAFYA:

Atâî, Zeyl-i Şakaik, II, 523; Keşfü’z-zunûn, I, 454, 928; II, 1073, 1111, 1814; Hediyyetü’lârîfîn, II, 267; Osmanlı Müellifleri, I, 359; Brockelmann, GAL Suppl., I, 361; II, 631, 656, 657.

Hasan Güleç