ATTÂBÎ, Ahmed b. Muhammed
أحمد بن محمد العتّابي
Ebû Nasr (Ebü’l-Kāsım) Zeynüddîn Ahmed b. Muhammed b. Ömer el-Attâbî el-Buhârî (ö. 586/1190)
Hanefî fakihi ve tefsir âlimi.
Buhara’nın Dârü Attâb (Attâbiyye) mahallesine nisbetle Attâbî diye anılır. Hayatı hakkında yeterli bilgi yoktur. Vefat tarihi olarak bazı kaynaklar 582 (1186) yılını da zikretmektedir. Mâverâünnehir Hanefî ulemâsı arasında önemli bir yeri olan Attâbî, özellikle fetva kitabıyla ve Hanefî mezhebinin temel kaynaklarına yaptığı şerhlerle tanınmıştır. Meşhur Hanefî fakihlerinden Şemsüleimme el-Kerderî de Attâbî’nin talebesi olup kendisinden Şerhu’z-Ziyâdât’ı rivayet etmiştir.
Eserleri. 1. CâmiǾu (CevâmiǾu)’l-fıkh. İlk Hanefî kaynaklarına dayanan ve Ebû Hanîfe ile talebelerinin görüşleri yanında mütekaddimîn ve müteahhirîn Hanefî âlimlerinin verdiği fetvaları da kapsayan eser el-Fetâva’l-ǾAttâbiyye adıyla tanınmış olup daha sonraki Hanefî fıkıh kitaplarında, özellikle “fetâvâ”larda kendisine atıflarda bulunulmaktadır (yazma nüshaları için bk. Süleymaniye Ktp., Fâtih, nr. 1559, 2289, 2385; Esad Efendi, nr. 1066; Mahmud Paşa, nr. 178; Şehid Ali Paşa, nr. 1042; TSMK, III. Ahmed, nr. 815). 2. Şerhu’z-Ziyâdât (Süleymaniye Ktp., Fâtih, nr. 1709, 1710; Çorlulu Ali Paşa, nr. 185/1; Molla Çelebi, nr. 47/1, 48). 3. Şerhu’l-CâmiǾi’l-kebîr (Süleymaniye Ktp., Damad İbrâhim Paşa, nr. 538). 4. Şerh,u’l-CâmiǾi’s-sagīr (Süleymaniye Ktp., Fâtih, nr. 1685; Yenicami, nr. 435; Karaçelebizâde, nr. 102, 103; Bağdatlı Vehbi Efendi, nr. 463; TSMK, III. Ahmed, nr. 729). 5. Muħtasarü’l-CâmiǾi’l-kebîr (Süleymaniye Ktp., Süleymaniye, nr. 605). 6. Tefsîrü’l-Kurǿân (Tefsîrü’l-ǾAttâbî; Süleymaniye Ktp., Şehid Ali Paşa, nr. 89; eserlerinden bazılarının diğer kütüphanelerdeki yazmaları için bk. Brockelmann, GAL, I, 465; Suppl., I, 289, 290, 291, 643).
BİBLİYOGRAFYA:
Dâvûdî, Tabakātü’l-müfessirîn, I, 83-84; Safedî, el-Vâfî, VIII, 74; Zehebî, el-Müştebeh (nşr. Ali Muhammed el-Bicâvî), Kahire 1962, II, 441; İbn Kutluboğa, Tâcü’t-terâcim, Bağdad 1962, s. 9; Keşfü’ž-žunûn, I, 453, 563, 567, 570; Hediyyetü’l-Ǿârifîn, I, 87; Leknevî, el-Fevâǿidü’l-behiyye, s. 36-37; Brockelmann, GAL, I, 465; Suppl., I, 289, 290, 291, 643; Kehhâle, MuǾcemü’l-müǿellifîn, II, 140; Yusuf Ziya Kavakcı, XI ve XII. Asırlarda Karahanlılar Devrinde Mâverâ al-Nahr İslâm Hukukçuları, Ankara 1976, s. 120; Karatay, Arapça Yazmalar, II, 385, 432.
Halit Ünal